Chronos (1985)

Regie: Ron Fricke | 45 minuten | documentaire

Ron Fricke’s ‘Chronos’ was één van de grote uithangborden van het IMAX-bedrijf – gespecialiseerd in films in hoge definitie, die getoond worden op gigantische schermen – ten tijde van de release. En dat is ook dé manier bij uitstek om deze film te bekijken: op een groot scherm, met een zo hoog mogelijke beeldkwaliteit. Want ‘Chronos’ is vooral heel veel beeldenpracht. Inhoudelijk of conceptueel gezien heeft de film niet echt een hogere bedoeling. Het draait voornamelijk om indrukwekkende landschappen, oogverblindende vergezichten en overweldigende stadsbeelden van over de hele wereld. En wat is er mooier om dan elke groef in rotspartijen te kunnen zien, de diepte in de opnames van de Grand Canyon, en al die kleine huizen en gebouwen in dat overzichtsshot van Parijs? Gecombineerd met een scherm waar je als kijker praktisch in verdwijnt, zorgt dat voor een bijna hypnotische kijkervaring.

In een video-opstelling thuis gaat er dan onherroepelijk wat verloren, maar de schoonheid van dit visuele gedicht blijft evident. En met de volledige HD-capaciteit van blu-ray spelers en geschikte beeldschermen komt ‘Chronos’ als nooit te voren tot zijn recht op een homevideo-format. Ron Fricke gebruikt voor deze film dezelfde soort benadering en stijl als voor zijn werk als cameraman voor Godfrey Reggio’s Qatsi-trilogie. ‘Koyaanisqatsi’ is nog steeds een grondlegger van dit subgenre. Deze film, van muziek voorzien door Philip Glass, bestond ook uitsluitend uit mooie beelden van over de hele wereld, zonder commentaar of verhaal. In die film werd de time-lapse techniek voor het eerst op grootse wijze ingezet, waarbij de kijker bijvoorbeeld verkeersstromen als lichtflitsen voorbij ziet komen. In ‘Chronos’, die volledig met deze techniek is opgenomen, betekent dit dat schaduwen snel voor de ogen van de kijker over de rotsen voorbijtrekken, net als wolkenpartijen, lichtbundels in musea, en groepen bezoekers of mensen op roltrappen. Ook lijkt er veel gebruik te zijn gemaakt van een groothoeklens waardoor de zijkanten van shots die van dichterbij zijn opgenomen een bolling vertonen, die het geheel een lichtelijk hallucinant karakter bezorgen.

Niet alle beelden zijn even interessant – zoom-ins op schilderijen en beelden in musea zijn nu niet bepaald shots die bij uitstek in een imax-film getoond hoeven te worden of anderszins exclusief zijn voor de gemiddelde kijker –, de muziek is, hoewel vaak meeslepend, wat minder origineel en transcendent dan het werk van Glass voor de Qatsi-films, en inhoudelijk heeft de documentaire niet zo gek veel te melden, maar dit doet weinig af aan de overweldigende indruk die Fricke’s beelden op de kijker maken. Van Stonehenge tot Parijs, van Venetië tot Tokyo, en van de Grand Canyon tot Egypte… ‘Chronos’ toont de wereld vanuit betoverende gezichtspunten en is zonder twijfel een prachtig visueel kunststukje.

Bart Rietvink