Ciné-Romand (2009)
Regie: Françoise Romand | 99 minuten | drama, documentaire | Met: Françoise Romand
Een verwarrende en tamelijk onbevredigende filmervaring en zeker niet de beste introductie met het werk van de Franse filmmaakster Françoise Romand. Zelf omschrijft ze het als een “mise en abîme”, wat zich moeilijk letterlijk in het Nederlands laat omschrijven, maar neerkomt op een plaats tussen twee spiegels, waardoor de weerspiegeling eindeloos doorgaat. Wellicht kan het gezien worden als een soort van filmisch equivalent van het Droste-effect.
Overigens moet er wel bij gezegd worden dat dit specifieke effect niet letterlijk optreedt, maar dat het vooral als metafoor geldt, waarbij er veel spiegels en lagen tegenover elkaar geplaatst worden. Moeilijk te doorgronden is de film hiermee wel, en vervreemdend werkt ook om kijkers in de film naar scènes uit eerdere films te laten kijken en daarmee dan weer een verhaal te vertellen. Romand maakt het het thuispubliek dan ook zeker niet makkelijk. De film is – zeker het eerste half uur – lastig te volgen, vooral omdat het een hele tijd duurt voordat er enige lijn in het verhaal te ontdekken valt. Maar zelfs met het aanknopingspunt van een touw, blijft ‘Ciné-Romand’ ongrijpbaar. Voor de liefhebbers van haar films zal het wellicht een feest van herkenning zijn en zullen zij smullen van de aparte structurering en de nieuwe context waarin bekende scènes opnieuw zijn gerangschikt. Voor de buitenstaanders zal de film hoogstens een schouderophalen teweeg brengen. Het is zeker geen uitnodiging om ook eens goed voor die andere films te gaan zitten.
Door het getoonde in een soort van quasidocumentaire te gieten, waarin schijnbaar gewone mensen, gezinnen en kunstliefhebbers naar de brokjes uit haar oeuvre zitten te kijken, krijgt het geheel wel een licht pretentieuze toon, waarbij Romand kan laten zien hoe gewaardeerd ze wordt. Dit geldt zeker voor het commentaar van de zogenaamd toevallige toeschouwers met hun lovende woorden over de film die ze zojuist gezien hebben. Het is hiermee wel een egodocument geworden, hoe spitsvondig het oorspronkelijke idee wellicht ook was.
De filmvreugde wordt wel verhoogd, omdat Romand regelmatig met grappige filmeffecten speelt, zoals met aantitelingen die halverwege de film opduiken, bijvoorbeeld achter een push-ups doende jongeman – en via splitscreens en een snelle, onconventionele montage.
De excentrieke Romand komt zelf ook kort in beeld, waarbij ze vertelt over de film en de keuzes die ze heeft gemaakt. Het biedt een (klein) inkijkje dat op zichzelf boeiender is dat wat sommige regisseurs in hun dvd-commentaar afleveren, maar daarbij rijzen meteen twee vragen: waarom heeft ze geen hele film gemaakt over haar vak, haar creativiteit en haar ideeën en dat gelardeerd met scènes uit haar eerdere werk? Was dat wellicht niet kunstzinnig genoeg, te makkelijk? De tweede vraag is relevanter, aangezien de dvd-tekst expliciet vermeldt dat niets is wat het lijkt en dat het raamwerk van de film niet de realiteit hoeft te zijn. Het personage Françoise Romand is daarmee niet één op één gelijk te stellen met de regisseur van de film. Is bijvoorbeeld de dikkige, bebaarde man op de vissersboot op het einde van de film nu echt haar vader? Of misschien ook niet. En het feit dat niets is wat het lijkt, zou de film dan wel weer intrigerend moeten maken. Jammer genoeg slaagt Romand daar niet in.
Hans Geurts