Citizen K (2019)

Regie: Alex Gibney | 126 minuten | documentaire

Citizen K is Mikhail Khodorkovsky, Russisch dissident in Engelse ballingschap en het belangrijkste pratende hoofd in deze documentaire van Alex Gibney. Deze productieve Amerikaan maakte eerder docu’s over de Scientology-kerk, Lance Armstrong en Wikileaks. Wij kenden hem niet goed, maar het is niet onwaarschijnlijk dat financier Amazon er wel brood in zag met deze latere winnaar van een Writer’s Guild Award (niet voor deze prent overigens).

‘Citizen K’ is een degelijke docu, met ronkende violen als ware het CNN en iets teveel Derk Sauer met zijn herkauwende Engels. Gibney heeft behalve de in Londen levende Khodorkovsky ook presidentskandidaat Navalny voor de camera gekregen, waarvoor hulde. Maar veel opzienbarends levert ‘Citizen K’ voor de goede krantenlezer niet op. Twee uur zonder echte ontwikkeling en structuur, met een opsomming van de feiten sinds het einde van de Sovjet Unie, hier en daar een bio; dat is het wel.

Het bewind van Poetin is staatskapitalisme, zeggen allen. Geen onbelangrijk verhaal natuurlijk, en ondanks de lengte hapklaar gepresenteerd. Khodorkovsky was een van de slimste zakenlieden na de val van de Sovjet Unie, steenrijk geworden met oliebedrijf Yukos en rond 2003 een van de grootste kritikasters van president Putin in de Doema. Op een moment dat ‘de helft van het parlement’ op de loonlijst van Khodorkovsky stond, werd deze gearresteerd nadat hij Poetin zelf van corruptie beschuldigde. Gevolg: 10 jaar Siberië en nationalisatie van zijn bedrijf.

Ook geen fijne vent dus, maar dit is de man die vanuit Londen democratische waarden predikt, en door Gibney redelijk op een voetstuk wordt gezet. Khodorkovsky is gerijpt in het gevang, en zijn hebzucht heeft naar eigen zeggen plaatsgemaakt voor het ‘zijn’; leuk ook dat we beelden van de Russische verkiezingen te zien krijgen die blootleggen hoe populistisch de politiek van Poetin is, en welk toneelstuk erachter schuil gaat, maar wat Khodorkovsky, in zijn glorietijd bewaakt door ex-KGB’ers, daar tegenover kan stellen is de vraag.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3

Bioscooprelease: 27 februari 2020
DVD-release: 13 november 2020