Citizenfour (2014)

Regie: Laura Poitras | 112 minuten | documentaire

Weten we het allemaal nog? In juni 2013 publiceert de Engelse krant The Guardian een serie artikelen over de privacyschendingen van de National Security Agency (NSA). Deze Amerikaanse overheidsdienst blijkt op grote schaal telefonische en digitale communicatie van niets bevroedende burgers op te slaan. Ze doet dat wereldwijd en met de hulp van grote bedrijven. De journalist van The Guardian ontvangt deze informatie in een hotelkamer in Hong Kong, tijdens een 8 dagen durend interview met de verspreider van deze supergeheime informatie. Zijn naam? Edward Joseph Snowden.

Tijdens dat 8-daagse interview staat er een camera in de hotelkamer, met daarachter de geëngageerde filmmaakster Laura Poitras. De opnamen van het interview vormen de kern van de documentaire ‘Citizenfour’, waarin we ‘live’ meemaken hoe de informatie wordt uitgewisseld en hoe de jongensachtige Snowden plotseling breaking news wordt.

Deze ongefilterde registratie van een historische gebeurtenis is meteen de grootste charme van ‘Citizenfour’. We zien hoe iedere dag de spanning toeneemt in de hotelkamer en hoe Snowden, eerst de gelijkmoedigheid zelve, langzaam steeds nerveuzer wordt. Wat hem precies drijft is nooit helemaal duidelijk, misschien een combinatie van idealisme, oprechte verontwaardiging en ijdelheid, maar dat doet niets af aan de sympathie die je als kijker voelt. In tegenstelling tot de gladde praatjesmakers die de politieke actualiteit beheersen, zie je in Snowden een mens van vlees en bloed. Eentje van de dapperste soort.

Heel veel meer dan een registratie van die historische gebeurtenis heeft ‘Citizenfour’ niet te bieden. De geheimen die Snowden openbaar maakt zijn inmiddels overbekend. Poitras’ sobere aanpak valt te prijzen, de feiten spreken immers voor zich, maar dat maakt de film allicht minder geschikt voor een groot publiek. Bovendien is het de vraag of deze film lang houdbaar is. Feiten die anno 2015 als bekend worden verondersteld, zijn voor latere kijkers misschien lastiger te duiden.

De boodschap is even impliciet als helder. Wie zijn privacy weggeeft aan een overheid, moet maar hopen dat die overheid van integere snit blijft. En wie privacy gelijkstelt aan vrijheid, mag zich afvragen hoe democratisch het is om je vrijheid ongevraagd te offeren voor een ondoorzichtig doel. Misschien dat deze boodschap weer een aantal nieuwe klokkenluiders oplevert. En is het niet de boodschap, dan toch zeker het voorbeeld van Edward Joseph Snowden.

Henny Wouters

Waardering: 3

Bioscooprelease: 28 mei 2015