Clean (2022)
Regie: Lachlan Mcleod | 92 minuten | documentaire
Tenzij je toevallig het boek “The Trauma Cleaner” van Sarah Krasnostein hebt gelezen of familie of vrienden in Australië hebt, is de kans dat je als inwoner van het noordelijk halfrond nog nooit van Sandra Pankhurst hebt gehoord, erg groot. In Australië is deze bijzondere vrouw een mediasensatie. Als oprichter en eigenaar van Specialized Trauma Cleaning Services (STC) Pty. Ltd. heeft ze een baan die veel mensen tot de verbeelding spreekt. Logisch dat de media en het publiek hiervan smult. Voor sensatiezucht ben je bij Sandra echter aan het verkeerde adres. De in Melbourne gevestigde regisseur Lachlan Mcleod wilde een documentaire maken over Sandra’s bedrijf en haar bijzondere levensgeschiedenis. De opnamen voor ‘Clean’ begonnen al in 2019 – vóór Covid_19 inderdaad, een feit dat later in de documentaire van belang wordt en waardoor de regisseur niet heeft kunnen voorzien dat de structuur van deze film zou wijzigen.
Wat doet een traumaschoonmaker? Geen dag en geen klus is hetzelfde, zo laat deze documentaire zien. Het kan zijn dat je ingeschakeld wordt door de politie voor het schoonmaken van een plaats delict (een moord bijvoorbeeld) of het schoonmaken van de badkamer waar iemand 8 maanden geleden (!) de polsen door heeft gesneden (en nu pas gevonden is). Het kan gaan om ‘hoarders’, mensen die jarenlang vanwege psychische problemen niets hebben weggegooid uit huis en waar je je letterlijk door de afvalbergen een weg moet zien te banen om van vertrek tot vertrek te komen. Sandra’s bedrijf wordt ook ingehuurd door overheidsinstanties om mensen die lichamelijk of geestelijk gehandicapt zijn regelmatig te helpen hun huishouden op peil te houden.
In ‘Clean’ komen zowel werknemers van STC aan het woord als cliënten. Wat opvalt is dat de werknemers net als Sandra erg empathisch zijn. Ze vellen geen oordeel, maar zijn blij hun cliënten te kunnen helpen. Het werk is zwaar, zowel emotioneel als lichamelijk en er komt heel wat meer bij kijken dan vegen, schrobben, boenen en puin ruimen. Je moet een zekere kennis van biologie hebben, vanwege de vele vormen van lichaamsmateriaal waar je mee te maken krijgt en de bijbehorende gevaren. Hoewel je bij bepaalde fragmenten als kijker echt wel over een sterke maag moet beschikken, worden er geen ménselijke stoffelijke overschotten getoond. Alles wordt respectvol in beeld gebracht.
Wanneer haar gezondheid haar parten begint te spelen (nog vóór Covid_19), krijgt Sandra uitverkochte zalen als motivatiespreker. Haar eigen levensverhaal is er namelijk ook beslist een van ups en downs. Sterker nog: haar jeugd kent zoveel downs dat het een wonder is dat ze er überhaupt nog is. Ze is openhartig en vertelt met humor, maar zonder de ernst van de situaties teniet te doen, over haar persoonlijke demonen en de hobbels die ze onderweg tegen is gekomen.
Covid_19 heeft uiteraard flink impact gehad op het werk van STC, maar ook op Sandra persoonlijk. Dat ‘Clean’ daardoor uiteindelijk anders uitpakte dan de regisseur wellicht aanvankelijk voor ogen had, is begrijpelijk. Het is toe te schrijven aan het vakmanschap van Mcleod dat deze documentaire ondanks die breuk in het onderwerp (Sandra’s werk, Sandra’s privéleven) zo compleet en onderhoudend is. Petje af, voor Sandra, de mensen van STC en de filmmakers.
Monica Meijer
Waardering: 4
Bioscooprelease: 13 juli 2023