Colony (2009)

Regie: Carter Gunn, Ross McDonnell | 82 minuten | documentaire

Bijen zijn belangrijk voor ons voedsel. Het is niet iets waar je dagelijks bij stil staat, maar zonder bestuiving willen sommige gewassen maar moeilijk groeien. Voor een zo hoog mogelijk bestuivingsrendement zijn de bijenhouders verantwoordelijk. Zij houden hun bijenkolonies op peil en zetten ze uit in boomgaarden van boeren die voor hun gewassen afhankelijk zijn van de honingbijen. Als Amerika te maken krijgt met een plotselinge onverklaarbaar hoge bijensterfte, staat de toekomst van veel bijenhouders op het spel. Zij zijn voor hun inkomsten immers grotendeels afhankelijk van de bestuivingen, veel meer nog van de honing. Er wordt naarstig gezocht naar de oorzaak van de hoge sterfte. De beschuldigende vinger wijst al snel naar pesticidenfabrikanten, maar zo klip-en-klaar lijkt de oplossing niet te zijn.

Voor de lange documentaire ‘Colony’ is een bijzondere focus gekozen. Het verhaal is gecentreerd rond één gezin van beginnende bijenhouders: de sterk religieuze familie Seppi uit Californië, die anderhalf jaar door de documentairemakers is gevolgd. Vader zorgt met zijn baan als onderwijzer voor de basisfinanciën, moeder doet de administratie, oudste zoon Lance runt het bedrijf en de andere kinderen doen ook elk hun ding. De link met een bijenkolonie is snel gelegd, immers: daar heeft ook iedereen zijn eigen functie. Aanvankelijk lijkt alles zijn gangetje te gaan, maar halverwege de documentaire slaat de stemming om. De familie Seppi krijgt nu ook te kampen met zware tegenvallen en wordt danig op de proef gesteld. De spanningen tussen de gezinsleden lopen hoog op als blijkt dat moeders een pittiger bedrijfsvoering voorstaat dan vader en oudste zoon.

Naast de familie Seppi, die immers betrekkelijk weinig ervaring heeft, wordt ook de doorgewinterde bijenhouder David Mendes gevolgd – woordvoerder voor de Amerikaanse vereniging van bijenhouders. Hiermee wordt ervoor gewaakt dat het probleem van de Seppi’s niet op zichzelf komt te staan. Mendes maakt duidelijk in zijn verhalen dat de bijensterfte overal slachtoffers maakt onder de bijenhouders. Bovendien is hij degene die gericht op zoek gaat naar een antwoord op de vraag waar de hoge sterfte door veroorzaakt wordt. Via hem komen pesticidenfabrikanten, wetenschappers en andere bijenhouders aan het woord.

Het grote voordeel van deze benadering is de tijd die er in het gezin gestoken kan worden. De familie Seppi komt symbool te staan voor alle ploeterende bijenhouders. De keuze wordt verantwoord door de opmerkingen van andere bijenhouders tussendoor, waaruit blijkt dat ze allen met dezelfde problemen te kampen hebben. Het nadeel is dat er minder ruimte blijft voor het journalistiek in kaart brengen van mogelijke oorzaken van de bijensterfte. Maar dat lijkt ook niet de insteek van de documentaire. Het is een portret meer dan een zakelijke opeenstapeling van wetenschappelijke feiten. De nadruk blijft liggen op hoe mensen omgaan met het probleem van de bijensterfte en wat het betekent voor hun leven, niet op de ultieme verklaring ervan.

Zo bezien slaagt ‘Colony’ uitstekend in zijn doel. En ook al geeft de documentaire geen oplossingen, het probleem van de sterfte onder de honingbijen en de mogelijke desastreuze gevolgen worden uitstekend aangekaart en er worden genoeg aanknopingspunten gegeven voor een grondig vervolg. De prachtige opnames (vooral de close-ups van de bijen zijn vaak fenomenaal) maken de documentaire tot een waar kunstwerk. Bijen blijken bijzondere beestjes te zijn, die zonder uitzondering werken voor het gemeenschappelijke goed. Daar kunnen mensen sowieso nog wat van leren.

Wouter de Boer