Concussion (2015)

Regie: Peter Landesman | 118 minuten | biografie, drama, sport | Acteurs: Will Smith, Alec Baldwin, Albert Brooks, Gugu Mbatha-Raw, David Morse, Arliss Howard, Mike O’Malley, Eddie Marsan, Hill Harper, Adewale Akinnuoye-Agbaje, Stephen Moyer, Richard T. Jones, Paul Reiser, Luke Wilson, Sara Lindsey, Matthew Willig, Elizabeth Tulloch

Het is de grote droom van veel Amerikaanse jongetjes: de top halen in de sportwereld. En dat het liefst in de meeste Amerikaanse van alle sporten, American Football. De NFL, de National Football League, is daarin het hoogst haalbare. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de NBA, de Amerikaanse basketbalcompetitie, waar men de zaken zeker de laatste decennia goed op orde heeft en de spelers en coaches zo veel mogelijk in de pas laat lopen, kent de NFL nogal wat controverse. Spelers komen vaker vanwege wangedrag in het nieuws dan vanwege de geweldige wedstrijden die ze gespeeld hebben. Drank, drugs, agressie, doping en crimineel gedrag; allemaal komt het voor in de NFL. En dan is er natuurlijk ook nog de veiligheid van de spelers die in het geding is. De klappen tegen het lichaam, en dan met name tegen het hoofd, kunnen nooit goed zijn voor de gezondheid van de spelers. Maar wie in het openbaar kanttekeningen durft te plaatsen bij een Amerikaans instituut als de NFL, heeft het niet makkelijk. De van oorsprong Nigeriaanse forensisch arts Bennet Omalu kan daarover meepraten. Als een ware klokkenluider was hij het die ‘Chronic traumatic encephalopathy’, kortweg CTE, ontdekte bij overleden oud-American Footballspelers. CTE, dat veroorzaakt wordt door veelvuldige klappen op het hoofd, heeft al tientallen atleten het leven gekost. Door het hersentrauma lijden ze onder meer aan ernstig geheugenverlies, depressies, grilligheid, een algehele staat van verwarring en zelfs vroegtijdige dementie en suïcidaal gedrag. Het zou het wangedrag van vele NFL-sterren verklaren.

De film ‘Concussion’ (2015) gaat over Bennet Omalu (Will Smith) en zijn bevindingen. Omalu is een gelauwerde patholoog, die zijn sporen ruimschoots verdiend heeft, in meerdere landen. Bij zijn werkzaamheden in een lijkschouwerskantoor in Pittsburgh gaat hij zeer zorgvuldig te werk. Hij behandelt de lichamen waar hij mee aan de slag gaat alsof ze nog leven, praat met ze en snijdt ze bijzonder behoedzaam open. Als Nigeriaan heeft hij er totaal geen weet van dat de man die hij op zijn tafel heeft liggen een grote naam uit het American Football is. De vijftigjarige Mike Webster (David Walsh) speelde jarenlang voor de Steelers, won zelfs de Super Bowl en is een grote meneer in Pittsburgh. Na zijn sportieve pensioen veranderde hij echter in een wrak, met zware stemmingswisselingen en depressies. Uiteindelijk belandde hij zelfs op straat. Omalu begrijpt niet hoe een ooit zo fitte en sterke sportman zo kan aftakelen en besluit hem uitgebreid te onderzoeken. Hij krijgt niet direct de (financiële) steun die hij wenst, maar dat weerhoudt hem er niet van door te zetten. Hij komt tot de schokkende conclusie dat Websters brein een aftakeling heeft ondergaan die te vergelijken is met de ziekte van Alzheimer. De link met de talloze klappen op het hoofd die Webster op het footballveld heeft gehad is snel gelegd. Wanneer Omalu zijn bevindingen publiceert, gaat het balletje rollen. Vanuit de NFL klinkt gemor, terwijl nieuwe cases zich in rap tempo aandienen. Omalu krijgt steun van onder anderen Julian Bailes (Alec Baldwin), een voormalige teamarts van de Steelers die een centrale rol speelt in de erkenning van de aandoening.

De ‘kleine’ man die het opneemt tegen de gevestigde orde; het is een thema dat we al vaak zagen in cinema. Eén film waar je direct aan moet denken als je ‘Concussion’ ziet is ‘The Insider’ uit 1999, waarin Russell Crowe een klokkenluider speelt die misstanden in de tabaksindustrie – en dan met name de lobby – aan de orde stelt. Wie z’n hoofd boven het maaiveld uitsteekt, krijgt vaak flink wat te verduren. Filmmaker Peter Landesman houdt wel van dit genre, gezien zijn eerdere werk (zoals het toepasselijk getitelde ‘Kill the Messenger’ uit 2014). Het verhaal, gebaseerd op een artikel in GQ Magazine, biedt voldoende aanknopingspunten voor een diepgravende analyse, maar kennelijk durfde Landesman het niet aan om de juiste, prikkelende vragen te stellen. De NFL krijgt weliswaar de zwarte piet toegespeeld, maar de gevolgen voor Omalu zelf, die zich natuurlijk niet geliefd maakt bij footballminnend Amerika, werkt de regisseur/scenarioschrijver slechts half uit. De merkwaardige inval van de FBI in het pathologisch centrum bijvoorbeeld; wie daarachter zit wordt niet duidelijk. Liever richt hij zich op de romance tussen Omalu en de Keniaanse Prema (Gugu Mbatha-Raw), die niet goed uit de verf komt en de vaart en de focus uit het verhaal haalt. Veel krachtiger zijn de scènes met ooit zo indrukwekkende en onverwoestbare sporthelden die zienderogen aftakelen door toedoen van CTE.

‘Concussion’ is een film met goede bedoelingen, die er net niet helemaal uitkomen. Dat ligt overigens niet aan de acteurs, die prima werk afleveren. Smith is oerdegelijk en ingetogen en draagt een film als deze zonder enige moeite. Het manco van deze film is vooral het verwarrende scenario. Filmmaker Peter Landesman probeert in feite van twee films één te maken, wat hem niet goed afgaat. Zonde, want als hij zich uitsluitend op het hoofdverhaal had gefocust was ‘Concussion’ ongetwijfeld doeltreffender geweest.

Patricia Smagge

‘Concussion’ verschijnt woensdag 20 juli 2016 op DVD en blu-ray.