Contagion (2011)
Regie: Steven Soderbergh | 106 minuten | actie, thriller, science fiction | Acteurs: Matt Damon, Marion Cotillard, Kate Winslet, Gwyneth Paltrow, Bryan Cranston, Jude Law, Laurence Fishburne, Jennifer Ehle, Sanaa Lathan, John Hawkes, Elliott Gould, Natalie Gal, Jillian Armenante, Demetri Martin, Monique Gabriela Curnen, Chin Han, Amr Waked, Josie Ho, Rebecca Spence, Sarab Kamoo, Armin Rohde, Debbi Burns, Dave McNulty, Thomas Kosik
Ook voor wie niets van ‘Contagion’ afweet en bij wie de titel ook geen belletje doet rinkelen, is het overduidelijk waar de film over gaat. Terwijl het beeld in het begin nog op zwart staat, horen we iemand hardnekkig hoesten. Het gaat om Beth Emhoff, gespeeld door Gwyneth Paltrow, die er eigenlijk op dat moment al als een wrak uitziet – is ze voor deze scène überhaupt wel in de make-up geweest? Hoe dan ook is het allerminst een voorbode van een lekkere lachfilm.
De kijkers die het werk van Steven Soderbergh in de loop der jaren gevolgd hebben, weten dat zijn films laveren tussen glad, gestileerd vermaak en zwaardere, geëngageerde kost. Het moge duidelijk zijn dat ‘Contagion’ in de laatste categorie valt, meer aan Oscarwinnaar ‘Traffic’ dan aan ‘Ocean’s Eleven’ doet denken. Ondanks de waslijst aan filmsterren (naast Paltrow bevolkt door mensen als Kate Winslet, Laurence Fishburne, Matt Damon en Jude Law) blijft de film ijskoud en zeer sober in stijl, met vaal kleurgebruik en steriele interieurs.
De plot is kort samen te vatten als de epidemische uitbraak van een levensbedreigend virus, dat zeer besmettelijk is en bijna iedereen die ermee in aanraking komt binnen enkele dagen doodt. Soderbergh speelt hier knap mee: bij iedere persoon die we in het begin zien, wordt ingezoomd op de voorwerpen die ze aanraken. Een bakje borrelnootjes, een creditcard, een railing in een bus, alles wordt in een oogwenk een moordwapen. Je zou er bijna smetvrees van krijgen.
Het is een virus dat nog niemand eerder heeft gezien, waardoor het een tijd duurt voordat er aan een werkend vaccin kan worden gesleuteld en het wereldwijde dodental in rap tempo oploopt. Resultaat: paniek, wanhoop, plunderingen van winkels die levensmiddelen en medicijnen verkopen en een manische zoektocht naar elke mogelijke remedie.
‘Contagion’ is door al die karakters, (sub-)plotlijnen en locaties zeer fragmentarisch. Het is bijkans te veel om op te noemen. Waarschijnlijk de meest boeiende strijd is echter die tussen het Amerikaanse overheidsorgaan CDC, onder leiding van dokter Cheever (Fishburne), en de schreeuwerige blogger annex freelance journalist Alan Krumwiede (een opmerkelijk horkerige Jude Law). Terwijl de CDC zo nauwkeurig mogelijk probeert op wetenschappelijke basis een vaccin te vinden en de publieke opinie in toom te houden, wat behoorlijk veel tijd in beslag neemt, schreeuwt Krumwiede van de digitale daken dat de het een doofpotaffaire is van de farmaceutische industrie voor geldelijk gewin. Ook claimt hij zichzelf van het virus genezen te hebben met een homeopathisch middel.
Het is interessant hoe er naar diverse moderne ontwikkelingen verwezen wordt. Allereerst ligt de vergelijking met de veel beperktere uitbraak van N1H1 voor de hand, die velen deed twijfelen aan de oprechtheid van alle alarmerende verhalen en effectiviteit van de verspreide vaccins. De paniek die in ‘Contagion’ uitbreekt doet enigszins aan de straatrellen in Engeland denken, hoewel die gezien het recente karakter onmogelijk als inspiratie voor de film hebben kunnen dienen. De chaos na orkaan Katrina, in 2005 in New Orleans, is wat dat betreft een logischer referentiepunt. Ook interessant is het hoe Soderbergh, die zelf tegen de 50 loopt, een paranoïde blogger opvoert wiens claims aan de bespottelijke samenzweringstheorieën rondom 9/11 doen denken. Deze Krumwiede is overduidelijk de slechterik, terwijl het overheidspersoneel er veel sympathieker van af komt, hoewel die ook de grenzen van betamelijkheid op blijken te zoeken. ‘Contagion’ roept ondubbelzinnig op tot waakzaamheid over de informatie die we in zo’n crisissituatie tot ons nemen en lijkt weinig positief gestemd over de richting die onze informatievoorziening uitgaat, met veel concurrerende media maar weinig ruimte voor het checken van feiten.
De vorm van de film klopt hier uitstekend bij. De fragmentarische, geschakeerde opzet van de film maakt de paniek, verwarring en het tijdsdruk die de karakters allemaal overvallen zeer invoelbaar voor de kijker. Je wordt geen moment rust of zelfs ook maar een moment van reflectie gegund. Overal ter wereld breekt bijna letterlijk de pleuris uit. Dit alles wordt ook geholpen door de genadeloos doortikkende telling van dagen sinds het uitbreken van de ziekte. Iedere paar minuten film zijn we weer dagen verder en komen er hordes nieuwe slachtoffers bij. Hele economieën komen stil te liggen, straten en openbare gebouwen zijn uitgestorven.
Het is erg knap hoe Soderbergh je toch nog sterk bij dat drama weet te betrekken: de hele film door worden de slachtoffers gereduceerd tot abstracte getallen en voorbijflitsende lijkenzakken, doden die weinig momenten van reflectie krijgen. Wanneer ‘Contagion’ dan wel daadwerkelijk inzoomt op het persoonlijk leed dat zo’n uitbraak van een ziekte veroorzaakt, is dat des te effectiever. Je beseft dat ieder van die doden een gruwelijk drama op zich vormt. De tragedie krijgt dan pas een gezicht, en je gaat je als kijker bijna schamen dat je daarvoor zo veel minder reuring hebt gegeven bij de steeds oplopende dodenaantallen. En passant krijgen we heel subtiel ook nog de meest waarschijnlijke oorzaak van de wereldwijde besmetting te zien – hoewel dat punt later helaas wel erg overduidelijk erin wordt geramd voor de minder snellen van begrip. Dat was eigenlijk nergens voor nodig.
Steven Soderbergh heeft aangegeven binnenkort te willen stoppen met het maken van films, als hij zijn nu lopende projecten heeft afgerond. Niet al zijn films zijn even briljant geweest, maar ‘Contagion’ laat zien dat een Soderbergh in vorm een filmmaker van de bovenste plank is. We gaan hem nog missen.
David van Marlen
Waardering: 4
Bioscooprelease: 20 oktober 2011
DVD- en blu-ray-release: 21 maart 2012