Cosmópolis (2005)

Regie: Camilo Tavares, Otávio Cury, Cói Belluzzo | 55 minuten | documentaire

São Paulo is een stad van tegenstellingen, aldus een van haar inwoners: een man die geboren is in Nigeria en getrouwd is met een Braziliaanse met Litouwse wortels. Er wordt opgebouwd en afgebroken, aan de lopende band. Als je een paar weken weg bent, is de stad bij terugkomst onherkenbaar veranderd. Het is een wellicht wat overdreven beschrijving, maar dat São Paulo een ongelooflijk dynamische stad is, wordt wel duidelijk gemaakt in ‘Cosmópolis’.

De stad is in honderd jaar tijd gegroeid van 100.000 tot 10 miljoen inwoners: een verhonderdvoudiging! Die bevolkingsgroei is vooral tot stand gekomen door de komst van de vele immigranten. Uit de hele wereld kwamen mensen naar São Paulo om er te werken en geld te verdienen.

In ‘Cosmópolis’ komen diverse mensen aan het woord: mensen die zelf ooit uit het buitenland zijn gekomen, zoals de al eerder genoemde Nigeriaan, en mensen die zelf geboren zijn in Brazilië maar wiens ouders uit het buitenland kwamen. Syrië, Portugal, Nigeria, Bolivia, Korea: alle uithoeken van de aardbol komen samen in São Paulo. Ook wordt er aandacht besteed aan de binnenlandse migratie: mensen uit het arme Noorden kwamen en komen naar São Paulo om er te werken, vooral in de bouw. Want daar valt in São Paulo altijd wel genoeg werk in te vinden.

De vreemde eend in de bijt is een ‘Paulista’ (in São Paulo geboren en getogen Braziliaan) die zich op z’n beurt helemaal heeft vereenzelvigd met de populaire Japanse karaokecultuur, en als karaokezanger de ene na de andere prijs in de wacht sleept en zelfs in Japan al roem heeft vergaard.

Het is duidelijk: São Paulo is een wereldstad vol dynamiek, tegenstellingen en met een multiculturele bevolking. De wereld in het klein, maar dan flink opgevoerd. Maar is São Paulo daarmee uniek? Dit geldt toch eigenlijk voor elke wereldstad? Misschien is de ontwikkeling bij São Paulo nog wat sneller gegaan, maar wat zijn daar dan de specifieke gevolgen van? Dat maakt ‘Cosmópolis’ niet duidelijk.

De documentaire besteedt veel tijd aan ‘helicopter views’ van de stad: letterlijk en figuurlijk. Veel beelden vanuit de lucht van de vele wolkenkrabbers, het verkeer, de hectiek van een grote stad. En ook de korte gesprekjes met de diverse bewoners van São Paulo geven vooral een algemeen overzicht: allen spreken ze van de vele kansen die deze stad biedt. Het leven raast door en het is vooral een kwestie van op de trein springen en elke kans grijpen. Aan de andere kant van de medaille wordt geen aandacht besteed. De helikopter gaat slechts één keer over de sloppenwijken, maar erover gesproken wordt er niet, laat staan dat bewoners ervan aan het woord komen. Daarmee geeft ‘Cosmópolis’ een wel erg eenzijdig en rooskleurig beeld van São Paulo.

Dat de stad zeer dynamisch en levenslustig is, klopt ongetwijfeld. Maar wie een goed en vooral reëel beeld van de stad zou willen krijgen, zou toch ook aandacht mogen verwachten voor de armoede, het geweld, de criminaliteit, enzovoorts.

Wellicht was het verstandiger geweest als de makers van ‘Cosmópolis’ zich hadden beperkt tot een kleiner aantal personen die ze iets uitvoeriger hadden kunnen volgen. Nu komt er een twintigtal inwoners langs, maar men komt niet verder dan oppervlakkige portretjes en enkele inwisselbare uitspraken over de dynamiek, de charme en de drukte van het bestaan in São Paulo. Het volgen van slechts twee of drie personen had waarschijnlijk meer diepgang opgeleverd. Dan waren vanzelf ook de grote en kleine keerzijden van dat dynamische leven in beeld gebracht.

Nu blijft ‘Cosmópolis’ een veel te oppervlakkig promotiefilmpje. Een gemiste kans.

Daniël Brandsema

Waardering: 2

Speciale vertoning: LAFF 2007