Coyote (2009)

Regie: Chema Rodriguez | 81 minuten | documentaire

Het is niet de eerste film of documentaire die gemaakt is over de gevaarlijke en illegale tocht die veel Centraal-Amerikanen maken om van hun thuisland naar de Verenigde Staten te trekken. Ieder verhaal heeft zo zijn eigen visie op dit thema, net zoals ieder persoon dat de oversteek maakt zo zijn of haar eigen redenen en motivaties heeft. In ‘Maria Full of Grace’ bijvoorbeeld, wordt de nadruk gelegd op de oversteek in combinatie met drugssmokkel. Aan de andere kant van de wereld weliswaar, speelde ook ‘In this World’ zich rond dit thema af, met in de hoofdrol een onschuldig kind en de daaruit volgende gewetensvragen voor de kijker.

Het gaat regisseur Rodriguez in deze film naar eigen zeggen niet (slechts) om de feiten of handelingen van de illegale migratie zelf, maar om de menselijke kant van het verhaal. Specifiek de verschillende menselijke relaties en de invloed van de reis daarop. Om die reden zien we dan ook vooral de vier hoofdpersonen met elkaar, in discussie bijvoorbeeld, maar ook ‘ontspannen’ en gezellig bijna, onderweg. In hotelkamers, cafés of zelfs struinend over het strand en zwemmend in de blauwe Mexicaanse zee, als ware het een zorgeloze vakantie. Ook de affaire die ontstaat tussen ‘coyote’ Maco en Claudia biedt een verrassende invalshoek aan het verhaal. Daarnaast zijn er natuurlijk de contacten met het thuisfront, die iedereen anders beleeft. Claudia heeft het emotioneel vooral moeilijk met de afstand tussen haar en haar kinderen; ook Caragüisa moet een traantje wegpinken als hij aan de andere kant van de lijn zijn moeders stem hoort. Yolanda daarentegen, lijkt niet al te rouwig om haar agressieve echtgenoot even te moeten missen. Deze kant van het verhaal, naast de (al eerder vertoonde, maar daarom niet minder interessante) beelden van de tocht zelf; het gevaar en de ellendige omstandigheden, maakt de film vernieuwend en persoonlijk. Regisseur Rodriguez ontmoette coyote Maco in een bar in Guatemala, waarbij de ‘mensensmokkelaar’ hem alles opbiechtte en vertelde zijn verhaal graag kwijt te willen aan het grote publiek. Welk deel van die wens voortkwam uit idealistische belangen en welk deel uit ijdelheid en een stiekeme hoop op roem, laat Rodriguez diplomatiek in het midden. Deze twee kanten typeren Maco de hele film lang, waarbij hij ergens het midden houdt tussen opportunistische en gewetenloze geldwolf en idealistische mensenhelper. Bewonderenswaardig is in ieder geval zijn openheid, ook al wordt hij daarom op momenten als de schurk van de film neergezet.

De invloed van de cameraploeg is een onderdeel van de documentaire dat in de film zelf maar weinig aandacht krijgt, hoewel het voor het verloop van de gebeurtenissen en niet te negeren factor is geweest. Duidelijk is dat de rol van de camera in ieder geval bepaalde momenten heeft beïnvloed, zoals tijdens een scene waarin het viertal, na overvallen te zijn, in de laadbak van een politiebusje belandt, waar vervolgens ook een van hun overvallers terecht komt. De Mexicaanse politie – niet bepaald bekend om zijn eerlijke en genuanceerde optredens – zet een heuse show neer tijdens de arrestatie van de verdachte, waarbij ze hem zijn excuses laten aanbieden en hem en passant nog even van advies voorzien hoe hij toch rond kan komen van zijn schamele inkomen, en zo niet meer in de criminaliteit hoeft te vervallen.

Het is dus aan de kijker zelf om oplettend te blijven, want zoals meestal bij documentaires zetten de kwesties van invloed van camera en filmmaker aan tot nadenken; altijd een goed teken. Daarnaast biedt de film een inkijk in de levens en motivaties van de hoofdpersonen en dat doet hij op een zeer menselijke en barmhartige manier.

Ruby Sanders