Cunningham (2019)

Regie: Alla Kovgan | 93 minuten | documentaire

“I’m a dancer. That’s sufficient for me.” Merce Cunningham (1919-2009) was een Amerikaanse danser die voor een enorme vernieuwing in deze podiumkunst heeft gezorgd. Zijn invloed op de moderne dans was erg groot. Hij wilde beslist geen avant-gardistische of moderne choreograaf genoemd worden. Met deze documentaire, eenvoudig ‘Cunningham’ genoemd, krijgt iedereen die al bekend is met de man óf geïnteresseerd, een duidelijk, maar niet compleet beeld, van zijn leven en carrière. ‘Cunningham’ gaat vooral over de periode 1942-1972.

Hoe anders breng je een beeld waar een danser voor staat dan door het simpelweg te laten zien? In ‘Cunningham’ zien we zijn choreografieën uitgevoerd, op plekken waar hij zelf voor had kunnen kiezen. Zo begint de documentaire van Alla Kovgan met het beeld van een tunnel voor fietsers en voetgangers. Wes Anderson zou deze scène hebben kunnen regisseren. Wanneer ingezoomd wordt op de danser in het midden, zien we dat de kleding en de omgeving elkaar aanvullen, niet alleen qua kleur, maar op de een of andere manier lijkt ook de structuur op elkaar afgestemd. Het volgende verrassende shot is van een groepje van acht mensen die op een wolkenkrabber in New York staan. De camera draait om hen heen vanuit de lucht, het levert een bijna hypnotiserend beeld op.

Cunningham komt zelf in voice-over nog aan het woord. Hij legt uit dat hij geen interesse heeft met dans een gevoel over te brengen of muziek te ondersteunen. Dans wordt zo alleen een visuele ervaring. De interpretatie wordt overgelaten aan het publiek. Door dit standpunt in te nemen heeft hij inderdaad een enorm scala aan mogelijkheden geopend: alles is dans, elke beweging, maar zelfs stilstand, telt mee. Cunningham bracht modern (focus op bewegingen van de torso) en klassiek (focus op bewegingen van de benen) samen. Een ander nieuw inzicht bracht zijn zienswijze over hoe dansers obsessief bezig zijn met zichzelf te verbeteren. Hij zette zijn vraagtekens bij het perfectioneren van het instrument (het lichaam) dat eigenlijk vanaf de geboorte al achteruitgaat en zag elke danser als een persoon met een bepaalde potentie. Hij hekelde het competetieve in de danswereld.

Een belangrijke factor in Cunninghams leven en carrière was John Cage (1912-1992), die ook aan het woord komt. Cage was zijn leraar en volgde hem naar Seattle. Hij ziet kunst niet als ontsnapping van het gewone leven, maar wil dat kunst zoiets verbijsterends en onlogisch is dat je maar al te graag weer terugkeert naar het ritme van alledag. Dát is Alla Kovgan dan wel niet gelukt met deze documentaire, maar met de vele visuele uitspattingen (split-screens, collages, geschreven teksten in beeld) én de fantastische choreografieën – prachtig uitgevoerd door de medewerkende dansers – is het boeiende ‘Cunningham’ wel een lust voor het oog.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 3 september 2020