Da 5 Bloods (2020)

Regie: Spike Lee | 154 minuten | avontuur, drama | Acteurs: Delroy Lindo, Jonathan Majors, Clarke Peters, Norm Lewis, Isiah Whitlock Jr., Mélanie Thierry, Paul Walter Hauser, Jasper Pääkkönen, Johnny Nguyen, Y. Lan, Lam Nguyen, Sandy Huong Pham, Jean Reno, Chadwick Boseman, Veronica Ngo, Anh Tuan Nguyen

In de meeste films over de Vietnamoorlog – in elk geval de bekende – moet je met een vergrootglas zoeken naar Afro-Amerikaanse soldaten. Terwijl zwarte strijdkrachten juist een prominente rol speelden. In totaal dienden zo’n 300.000 Afro-Amerikaanse soldaten in Vietnam. Hoewel het officieel de eerste oorlog was waarbij witte en zwarte Amerikanen zij aan zij streden tegen dezelfde tegenstander, bestond het fenomeen segregatie in de praktijk nog gewoon. Met name na de moord op Martin Luther King vonden er diverse racistische incidenten plaats binnen diverse Amerikaanse legereenheden. De scheve verhoudingen en het institutioneel racisme binnen het Amerikaanse militaire systeem zijn ook goed zichtbaar in de verdeling van de Medals of Honor; van de in totaal ruim 3.500 te verdelen eremedailles gingen er slechts 92 naar zwarte militairen, 22 van hen verdienden deze voor hun activiteiten tijdens de Vietnamoorlog.

Hoog tijd voor een beetje erkenning, vond ook filmmaker Spike Lee, voor wie deze thematiek koren op de molen is. Vrijwel al zijn films zijn doorspekt met politieke boodschappen en vrijwel altijd staat de ongelijke verhouding tussen zwarte en witte Amerikanen daarbij centraal. Lee heeft er echter soms een handje van zijn, in principe zeer waardevolle, boodschap bij zijn publiek door de strot de duwen, met als gevolg dat zijn film meer een politiek pamflet wordt dan een meeslepend en samenhangend geheel. Dat is precies de reden waarom bijvoorbeeld ‘Do the Right Thing’ (1989), ‘Malcolm X’ (1992) en recenter ‘BlacKkKlansman'(2018) wél geslaagd zijn maar films als ‘Bamboozled’ (2000) en ‘Miracle at St. Anna’ (2008) de plank misslaan. Met zijn voor Netflix gedraaide oorlogsdrama ‘Da 5 Bloods’ (2020) bivakkeert Lee daar ergens tussenin. Het idee voor een film over vier oorlogsveteranen die na jaren weer terugkeren in Vietnam om hun gezamenlijke trauma’s te verwerken, werd al in 2013 gelanceerd en Oliver Stone (die met ‘Platoon’ (1986) natuurlijk al een Vietnamfilm op zijn palmares heeft staan) werd gestrikt voor de regie. Hij haakte na een paar jaar echter af, waarna Spike Lee in beeld kwam. Samen met coscenarist Kevin Wilmott gooide hij er zijn eigen sausje overheen: de personages werden Afro-Amerikaans, er werden flashbackscènes aan het verhaal toegevoegd en de rol van het tragische vijfde lid van hun team werd uitgebreid. Aanvankelijk zouden Samuel L. Jackson, Denzel Washington, Giancarlo Esposito en John David Washington de hoofdrollen spelen, maar omdat de productie maar niet op gang kwam en er andere projecten op hun pad kwamen, haakten zij af. Hun vervangers doen het zeker niet onverdienstelijk, maar aan ‘star power’ is natuurlijk een flinke dosis ingeboet.

Zoals we kennen van Spike Lee begint ‘Da 5 Bloods’ met een reeks archiefbeelden, om context te scheppen en om de politieke toon die hij wil uitdragen nog maar eens te onderstrepen. De boodschap van een dienstweigerende Mohamed Ali komt nog altijd luid en duidelijk binnen en benadrukt dat Lee een einde wil maken van de ‘whitewashing’ van de berichtgeving rond de Vietnamoorlog. Dan maken we kennis met de vier vrienden Paul (Delroy Lindo), Otis (Clarke Peters), Eddie (Norm Lewis) en Melvin (Isiah Whitlock Jr.). Jaren nadat ze gezamenlijk streden in de Vietnamoorlog, ontmoeten ze elkaar weer in Ho Chi Min City. Ze zijn niet alleen van plan om herinneringen op te halen, maar ook om het stoffelijk overschot van de leider van hun team, Stormin’ Norman (Chadwick Boseman) op te halen, zodat hij alsnog in zijn vaderland begraven kan worden. Ook hebben ze hun zinnen gezet op het opgraven van de tientallen kilo’s aan goudstaven die ze destijds per toeval in handen kregen en begraven hebben in de buurt van Normans lichaam. Bij de ontmoeting met gids Vinh (Johnny Tri Nguyen) laat Lee direct zien dat de Vietnamezen niet de echte vijanden zijn, maar het witte establishment. Op subtiele wijze maakt hij de in veel films naam- en gezichtsloze Vietnamezen menselijk. Was de hele film maar zo subtiel…

Overigens gaan ze zonder Vinh de jungle in. Wie wel meegaat is David (Jonathan Majors), Pauls zoon met wie hij een getroebleerde relatie heeft. Paul is sowieso een getroebleerde man; in tegenstelling tot zijn drie vrienden gaat hij zwaar gebukt onder PTSS en beïnvloeden zijn trauma’s de manier waarop hij in het leven staat. Getooid met een ‘Make America Great Again’-petje (we zeiden het al, weinig subtiel) walst hij als een tikkende tijdbom door de jungle. Lindo krijgt volop de ruimte om zich te onderscheiden, in tegenstelling tot de andere drie hoofdrolspelers. Clarke Peters (net als Isiah Whitlock bekend van de geweldige serie ‘The Wire’) heeft dan gelukkig nog wel een eigen verhaallijntje, waarmee Lee wil aantonen dat veel Afro-Amerikaanse soldaten buitenechtelijke kinderen hebben in Vietnam en dat die kinderen ook met racisme te maken hebben. Ook hun moeders dragen een stigma. Maar Eddie en Melvin zijn beduidend minder goed uitgewerkt. Chadwick Bosemans bijdrage is weliswaar bescheiden maar wél cruciaal voor de hoofdplot. Dat we zijn eigen tragische geschiedenis kennen, maakt zijn performance extra intens en in zekere zin ook wrang. Wat een talent was hij toch! Een subplotje rond de landmijnenclub van de Française Hedy (Mélanie Thierry) en een rond de schimmige deal met een door Jean Reno gespeelde louche zakenman die de mannen wil helpen het goud het land uit te smokkelen lijken er met de haren bijgesleept en leiden vooral af van de lichamelijke én geestelijke queeste van deze vier beschadigde mannen. Van de 143 minuten die de film duurt hadden er zeker dertig geschrapt kunnen worden.

Lee wil té graag té veel zeggen in zijn films, waarmee hij zichzelf regelmatig tegenwerkt. ‘Da 5 Bloods’ is ook weer zo’n allegaartje aan genres, uiteenlopend van drama tot komedie, van oorlogsfilm tot roadmovie en van actie tot heistfilm. Het is een lappendeken aan stijlen en genres, waarbij de afzonderlijke lapjes niet netjes aan elkaar genaaid zijn maar met slechts enkele steken vastzitten. Lee grijpt nog meer middelen aan om zijn film te verrijken, bijvoorbeeld een handvol al dan niet opzichtige knipogen naar (oorlogs)klassiekers als ‘Apocalypse Now’ (1979), ‘The Bridge on the River Kwai’ (1957) en ‘The Treasure of the Sierra Madre’ (1948). Ook doet hij aan namedropping, en wel op zo’n manier dat je compleet uit de film gehaald wordt voor een terzijde over een historische figuur. Ook nu weer de vraag: had dat niet subtieler gekund? Een stijlmiddel dat wel werkt is de keuze van Lee om in de flashbacks alleen Norman als een jonge man te laten zien. Hij doet dat om te onderstrepen dat het eigenlijk geen flashbacks zijn maar herinneringen aan het verleden die Paul, Otis, Eddie en Melvin in het heden hebben. Ook symboliseert het dat, hoe oud ze ook zijn, hun ervaringen in de oorlog altijd bij hen zijn gebleven en nooit weg zullen gaan.

Met ‘Da 5 Bloods’ heeft Spike Lee een rommelig en propvol maar fascinerend geheel gemaakt van stijlen en genres, waarbij de ene keuze die hij maakt beter uitpakt dan de andere. Dat hij een boodschap uitdraagt die verteld moet worden en die ook anno 2020 nog urgent en actueel is, daar kun je weinig tegen inbrengen. Maar de weinig subtiele manier waarop hij zijn punt wil maken, gaat helaas ten koste van de overtuigingskracht, coherentie en overzichtelijkheid.

Patricia Smagge

Waardering: 3

VOD-release: 12 juni 2020 (Netflix)