Dahmer (2002)

Regie: David Jacobson | 101 minuten | drama, thriller | Acteurs: Jeremy Renner, Bruce Davison, Artel Kayaru, Matthew Newton, Dion Basco, Kate Williamson

‘Dahmer’ gaat over een seriemoordenaar. Sinds het begin van de filmindustrie dienden moordenaars als vermaak voor vele films. Met name in latere jaren toen Hollywood stopte met het maken van films over legendarische monsters als Dracula, Frankenstein en de weerwolf, werd de seriemoordenaar een dankbaar filmicoon. Dankzij Hitchcock’s ‘Psycho’ weet heel de wereld dat het erg gevaarlijk kan zijn om in the middle of nowhere te overnachten in een verlaten hotel. Na de moordenaar ‘Jason Voorhees’ uit de ‘Friday the 13th-reeks’ denken tieners wel tien keer na voordat ze gaan kamperen. Kortom: seriemoordenaars zijn in. Het zijn mythische personen die bijna onsterfelijk zijn. Hun beweegredenen zijn duister, meestal bezitten ze geen duidelijke motivatie om te moorden.

Dat ligt wel anders bij seriemoordenaars die echt bestaan hebben. ‘Psycho’ zette een voorzetje. Het personage Norman Bates is gebaseerd op een werkelijk bestaand persoon. Namelijk Ed Gein. Diezelfde man vormde de basis voor ‘Leatherface’ uit Tobe Hooper’s film ‘Texas chainsaw massacre’. De scheidslijn tussen waarheid en fictie werd steeds kleiner. Begin jaren 80 werd deze lijn overschreden en verschenen de eerste lichting films over bestaande seriemoordenaars. Zo was er op de Amerikaanse televisie een film over seriemoordenaar Ted Bundy te zien. Op dat moment was de rechtszaak tegen de moordenaar in volle gang.

Een dubieuze ontwikkeling. De filmindustrie gebruikte de gruweldaden als vermaak voor een groot publiek. Het ging hier om echte mensen die het leven van andere mensen hadden verwoest. De seriemoordenaars werden de nieuwe horroriconen voor een nieuw decennium. In feite verschilden ze niet veel van hun filmcollega moordenaars. Zij waren ook platte eendimensionale schurken die uit waren op bloed. Dat deze personen echt bestonden gaven deze films een wrange nasmaak, met name voor de familie van de slachtoffers.

Waarom deze informatie? Het is van belang voor de film ‘Dahmer’. Regisseur Jacobson probeert in zijn film de beweegredenen en de geest van deze seriemoordenaar te doorgronden. Zonder de daden van Dahmer goed te praten. Het is dan ook geen typische seriemoordenaarfilm over een gevaarlijke psychopaat, maar eerder een karakterstudie van een gestoord persoon. Jeffrey Dahmer wordt gespeeld door opkomend acteur Jeremy Renner (S.W.A.T). De gelijkenis tussen Renner en Dahmer is erg treffend. Zelfs Dahmer’s stemgeluid heeft Renner erg goed bestudeerd en klinkt erg overtuigend. De film begint in Dahmer’s huiskamer waar een lijk van één van zijn slachtoffers ligt. Het volgende beeld is erg verontrustend, Dahmer ligt vredig en met een onschuldige glimlach op de borstkas van de dode man te slapen. Dit soort symboliek zit in vele scènes. (Kinderlijke) onschuld tegenover (volwassen) wreedheid.

Deze film poogt een beeld te geven van de mens achter Dahmer. Bij het horen van de naam alleen al komt de afschuw bij veel mensen naar boven. De gruweldaden van deze necrofiele kannibaal hebben hem van al zijn menselijkheid ontdaan. Maar zoals Jacobson duidelijk wil maken is dat Jeffrey Dahmer bovenal een echt mens was. Hij was ook een baby geweest en hij had ook ouders. De film geeft een beeld van het tragedie achter de moordenaar. In dezelfde trant dus als de recente film ‘Monster’ waarin Charlize Theron seriemoordenares Ailleen Wuornos gestalte gaf. Ook in ‘Dahmer’ schuilt de kracht in de sterke vertolking van een mens dat de grens tussen ons goed en kwaad ruim overschreden heeft. De scènes waarin Dahmer te zien is met zijn vader (Bruce Davidson) zijn misschien wel schokkender dan om hem met een lijk te zien. Aan de oppervlakte was niets te zien van zijn verdorven aard.

Seriemoordenaars zijn geen stoere, onsterfelijke figuren. In werkelijkheid zijn het vaak zielige mensen met een slechte jeugd achter de rug. Jeffrey Dahmer was een man die zich niet thuis voelde in de maatschappij. Hij had het idee dat er geen plek voor hem was. Zijn verwrongen geest bracht hem in een isolement. Het liep zo uit de hand dat hij alleen op zijn gemak was en relaties durfde aan te knopen als zijn minnaars dood waren. Aan de buitenkant was hij kalm, maar inwendig was hij een vulkaan die op uitbarsten stond. Na zijn eerste moord was er geen weg terug voor hem.

‘Dahmer’ is een dappere poging om de mens achter de moordenaar te laten zin. Het is dankzij Jeremy Renner’s fantastische acteerwerk dat dat zo goed geslaagd is. Het is dan ook jammer dat de regie van Jacobson de acteur daar niet altijd goed bij helpt. Sommige scènes zijn vreemd gemonteerd en de grens tussen flashback en heden pakt dan ook niet altijd goed uit. Door het gebruik van een ander kleurenpalet hoopt de regisseur om hier de lijn tussen verleden en heden duidelijk te maken. Een keuze die niet altijd werkt, maar gezien het beperkte budget van de film zeker te rechtvaardigen is. Ook zullen de vele symbolische verwijzingen niet door iedereen begrepen worden. Toch is ‘Dahmer’ een goede poging om meer begrip te krijgen voor een persoon die zo verknipt was en waar de wetenschap veel van kon leren. Hoe wordt een mens een monster? Helaas was ‘Dahmer’ in Amerika geen grote hit geworden. Het thema werd te controversieel gevonden. Dat is onterecht, want het is een intelligente, vooruitstrevende film geworden. Dat blijkt ook wel uit het feit dat ‘Monster’ van regisseur Patty Jenkins dezelfde aanpak hanteert en daar nu wel van profiteert.

Frank v.d. Ven