Darwins verstekeling. Beagle, in het kielzog van Darwin (2010)

Regie: Hans Fels | 90 minuten | documentaire | Met: Redmond O’Hanlon, Sarah Darwin

Van september 2009 tot mei 2010 zeilde de Clipper Stad Amsterdam, ondanks het klassieke uiterlijk uitgerust met de modernste navigatieapparatuur, in opdracht van de VPRO de wereld rond. De Clipper volgde dezelfde route die Charles Darwin 170 jaar eerder met HMS Beagle had afgelegd. De jonge natuuronderzoeker deed in de vijf jaar (1831-1836) dat deze wereldreis duurde, zoveel belangrijke en baanbrekende ontdekkingen, dat het beeld dat de mens van zichzelf en de wereld had door de boeken die hij erover publiceerde volledig onder druk kwam te staan: Darwins evolutietheorie botst namelijk met het scheppingsverhaal. In de 19e eeuw geloofden de meeste mensen nog dat de aarde nog maar zo’n zesduizend jaar oud was.

‘Beagle’ van de VPRO werd een multimediaal project. In de 35 afleveringen tellende tv-serie “The Beagle, in het kielzog van Darwin” die de omroep uitzond werd van de bijzondere en avontuurlijke tocht die de Stad Amsterdam maakte, verslag gedaan. Wetenschappers werden uitgenodigd delen van de tocht mee te maken om Darwins wereld met de huidige te vergelijken en om te berichten over hoe onze planeet er nu voorstaat. Naast Sarah Darwin, achterkleindochter van Charles Darwin, wat op zich natuurlijk al heel bijzonder is, was een van de mensen die ook meereisde Redmond O’Hanlon, reisboekenschrijver, naturalist en groot bewonderaar en kenner van Charles Darwin. In de documentaire ‘Darwins verstekeling’ staat vooral Redmond O’Hanlon centraal.

“Als ik kon kiezen in welke eeuw ik zou mogen leven, zou het de negentiende zijn: de beste van alle tijdvakken. Er viel nog van alles te ontdekken en het was de geboorteplaats van al onze huidige opvattingen,” aldus de Britse schrijver. O’Hanlon heeft er alles voor over om aan boord van het magnifieke schip te blijven, hoewel het in eerste instantie de bedoeling was om met de Stad Amsterdam mee te reizen van Plymouth naar Tenerife. Als jongen was O’Hanlon al bijzonder geïnteresseerd in Darwin. Het boek “The origin of species” moest hij stiekem lezen in bed met een zaklantaarn, omdat zijn vader het hem verbood. Tegenwoordig gaat al zijn geld op aan eerste edities van Darwins boeken en zelfs de bakkebaarden die hij draagt zijn een eerbetoon aan Darwin. Het is een uitstekende keuze van regisseur Hans Fels om O’Hanlon voor het voetlicht te plaatsen, want hij is een innemende persoonlijkheid en een boeiende verteller.

In de documentaire wordt globaal ingegaan op de lange reis en de bijzonderheden die de bemanning van de Stad Amsterdam meemaakt, evenals de dagelijkse gang van zaken op het schip, maar tegelijkertijd worden hoogtepunten uit de reis van de HMS Beagle kenbaar gemaakt. O’Hanlon, door wiens ogen wij de reis meemaken, weet zijn enthousiasme en verwondering over alles wat hij aanschouwt over te brengen op de kijker zodat deze – wanneer die de serie niet kent – er naar verlangt deze alsnog te gaan kijken. Overigens zullen mensen die wel bekend zijn met de serie wel bekende scènes voorbij zien komen, want niet alles is nieuw beeldmateriaal, maar er blijft voldoende over om van te genieten. Het camerawerk, waarbij niet alleen ruimte is voor indrukwekkende vergezichten maar ook details, zoals het door een hand glijden van het stuurwiel of het wapperen van de touwen, is erg sterk. ‘Darwins verstekeling. Beagle, in het kielzog van Darwin – de film’ brengt de kijker een uitstekend uitgebalanceerde mix van een geschiedenisles, natuurdocumentaire en een vleugje jongensboek. Aanrader!

Monica Meijer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 16 september 2010