Das Goebbels-Experiment (2005)

Regie: Lutz Hachmeister | 108 minuten | documentaire | Voice-over: Kenneth Branagh, Udo Samel

Behalve de gevoelens van afkeer, ongeloof en verbijstering die de meeste films over het nationaal-socialisme in de Tweede Wereldoorlog oproepen, veroorzaakt het zien van ‘Das Goebbels-Experiment’ een gevoel van verwarring.

Verwarring over de persoon Goebbels. Wie is deze man? Dat hij een genie is op het gebied van massacommunicatie, als eerste de mogelijkheden ziet die de verschillende media bieden en die dan als geen ander weet te benutten, is duidelijk. Dat hij een groot redenaar is is eveneens evident. Maar de vraag naar zijn drijfveren en waarnaar hij zo fanatiek en obsessief op zoek is, beantwoordt ‘Das Goebbels-Experiment’ niet.

In de Engelstalige versie leest Kenneth Branagh fragmenten voor uit de dagboeken die Goebbels bijhoudt in de periode van 1924 tot 1945 (in de Duitstalige versie is dat Udo Samel). Het zijn nooit meer dan enkele zinnen die de kijker een blik gunnen in Goebbels’ gedachtenwereld. Hij spreekt zijn misnoegen uit over de vooroorlogse Duitsers en hun dringende behoefte aan een echte leider. Hij vertelt over zijn ontmoeting met Hitler, over zijn minachting voor Goerring vanwege diens morfineverslaving, over zijn huwelijk met Magda en de werkzaamheden die hij uitoefent in verschillende functies in dienst van het nationaal-socialisme. De gesproken teksten zijn steeds een inleiding op de beelden die volgen, foto’s en gaandeweg steeds meer films van de situaties die Goebbels beschrijft: bijeenkomsten waar hij spreekt, ontmoetingen met Hitler, de triomftocht in Goebbels’ geboortestad waar zijn moeder zich vele jaren de minachting van de bewoners moest laten welgevallen, de moeizame tocht van het Duitse leger door Rusland, commentaren op het werk van Sergei M. Eisenstein en Leni Riefenstahl, ‘homevideo’s’ van zijn vrouw en kinderen ter gelegenheid van verjaarsfeesten en tenslotte Goebbels laatste toespraak op de radio vlak voor de val van Berlijn.

Alle dagboekfragmenten worden gedateerd. Toch ontstaat er geen overzicht van leven van Goebbels. Dat komt onder andere omdat er in de film zeer veel aandacht en tijd is voor de jaren 30, terwijl de oorlogsjaren nauwelijks aan bod komen en de Holocaust nagenoeg geheel ontbreekt in deze film. Ook blijft het raden naar het hoe en waarom van Goebbels aandeel in het oorspronkelijk succes van het nationaal-socialisme. ‘Das Goebbels-Experiment’ is daardoor een weliswaar chronologisch geordende, maar geen samenhangende verzameling fragmenten. Het maakt de film niet minder fascinerend, maar roept daardoor meer vragen op dan worden beantwoord.

Iris Schreurs