Daughters of the Dust (1991)

Recensie Daughters of the Dust CinemagazineRegie: Julie Dash | 112 minuten | drama, geschiedenis, romantiek | Acteurs: Cora Lee Day, Alva Rogers, Barbarao, Trula Hoosier, Umar Abdurrahamn, Adisa Anderson, Kaycee Moore, Bahni Turpin, Cheryl Lynn Bruce, Tommy Redmond Hicks, Cornell Royal, Tony King, M. Cochise Anderson

Je zou maar opnieuw in de spotlights komen te staan met een film waar je ruim 25 jaar geleden hart en ziel in hebt gestoken. Het overkwam Julie Dash met ‘Daughters of the Dust’. In 1991 maakt de film haar debuut op het Sundance Film Festival met als resultaat een nominatie voor de Grand Jury Prize en een winnende award voor de cinematografie, dankzij het camerawerk van Arthur Jaffa. Als eerste Afro-Amerikaanse vrouw leverde dit de regisseuse een grote, landelijke bioscooprelease in de VS op en sinds 2004 maakt ‘Daughters of the Dust’ deel uit van de National Film Registry vanwege het culturele, historische en esthetische belang van de film. Nu, een kwarteeuw later, is de film digitaal gerestaureerd en voorzien van kleurcorrecties, precies zoals Dash voor ogen had maar dit destijds vanwege onvoldoende geld nooit heeft kunnen realiseren.

‘Daughters of de Dust’ speelt zich af in 1902 en richt zich op de Peazant familie, bewoners van the Sea Islands en onderdeel van de Gullah gemeenschap. Geïsoleerd van de buitenwereld en anders dan andere Afro-Amerikanen houden zij er hun eigen taal, cultuur en rituelen op na. De volwassenen in de familie Peazant vormen de eerste generatie die niet geboren zijn als slaaf – de vrijgeborenen – en staan voor de keuze om, samen met hun kinderen, de oversteek naar het vasteland te maken.

De vrijgeborenen hebben het gevoel dat ‘oude wonden’ (het slavernijverleden) hen in de greep houdt terwijl zij toe zijn aan ontwikkeling en avontuur. Er lijkt een zekere generatiekloof te ontstaan waarbij tegenstellingen als oud versus jong, verleden versus toekomst en tradities versus moderniteit leiden tot de nodige discussies binnen de familie Peazant.

Nana Peazant (Cora Lee Day), stammoeder van de familie, voormalig slaaf én overtuigd eilandbewoner, is bang dat het respect voor het verleden verloren zal gaan. “Vergeet nooit wie we zijn en hoe ver we zijn gekomen”, zegt Nana. Ze benadrukt hoe belangrijk het is om hun roots, oftewel de geschiedenis van voorouders, de eeuwenoude tradities en hun geloof, mee te nemen en te omarmen.. ongeacht locatie of tijd. Een belangrijke en waardevolle boodschap waar het in ‘Daughters of the Dust’ hoofdzakelijk om draait: cultuurbehoud.

Dat Julie Dash bijzonder goed en zichtbaar heeft nagedacht over de representatie van het geheel, komt onder andere duidelijk naar voren in de vrouwelijke klederdracht dat bovendien fraai aansluit op het tijdperk waarin het verhaal zich afspeelt. De volwassen vrouwen en kinderen van de familie Peazant zijn allen in het wit gekleed en representeren daarmee de toekomst, de generatie die kiest voor een nieuwe start op het vasteland. Behalve Nana, zij is gekleed in een indigokleurige jurk dat op subtiele manier verwijst naar het verleden, de slavernijtijd (indigo plantages). Door het gebruik van voice-overs van een ongeboren kind en een voorouder komen (de schakels tussen) het verleden, het heden en de toekomst metaforisch tezamen.

Feministisch of niet, zoals de betekenisvolle titel al enigszins doet vermoeden spelen de Gullah-vrouwen de hoofdrol en vervullen de mannelijke personages enkel een bijrol. ‘Daughters of the Dust’ refereert zowel naar het eiland zelf en de vrouwen die er zijn opgegroeid als naar de vrouwen (dochters) die als het ware de dragers van een cultuur of traditie zijn.

De muziek, gecomponeerd door John Barnes die middels verscheidene muzikanten en muziekstijlen heeft getracht een bepaalde magie en mysterie te bewerkstelligen, betreft synthesizermuziek met een Afrikaans tintje. Terwijl de Afrikaanse, instrumentale muziek perfect aansluit op de inhoud en de sfeer, doet de synthesizer eerder denken aan de nineties, de tijd waarin de film is gemaakt.

Toch is ‘Daughters of the Dust’ niet voor iedereen weggelegd. Enige voorkennis over de geschiedenis en de, voor velen, onbekende cultuur maakt het aantrekkelijker om de inhoud en de (achterliggende) betekenissen van de film beter te doorgronden. Daarnaast wijkt de verhaalstructuur enorm af van wat men over het algemeen gewend is. Beelden en gebeurtenissen wisselen elkaar op aparte, experimentele wijze af. Het neigt soms naar een onsamenhangend geheel waarbij redelijk korte scènes zich van hak op de tak aan de kijker presenteren. Dit maakt het soms lastig om het verhaal volledig te volgen en de precieze verhoudingen binnen de Peazant familie inzichtelijk te maken.

Ook bestaat de film grotendeels uit poëtisch en theatraal acteerwerk, waardoor de film haast eerder iets weg heeft van een groots toneelstuk met als decor the Sea Islands. En daar moet je natuurlijk maar net van houden. Wanneer ‘Daughters of the Dust’ vanuit het juiste perspectief wordt bekeken, heeft Dash destijds zonder meer spiritueel en artistiek werk geleverd. Een waardevolle geschiedenisles voor velen, een klassieker voor sommigen.

Maartje Hopmans

Waardering: 3

Bioscooprelease: 1 juni 2017
DVD-release: 29 november 2019