Daughters of the Sun (2023)
Regie: Reber Dosky | 75 minuten | documentaire
Nog niet zo heel lang geleden beheerste de gruwelijkheden die terreurbeweging IS uitvoerde in het Midden-Oosten het nieuws. 3 augustus 2014 is een dag die velen in het geheugen gegrift staat. Die ochtend viel IS de regio rond de stad Sinjar binnen, een regio waar veel Jezidi’s (een Koerdisch sprekende, religieuze minderheid) wonen. Ze vernietigden de stad, doodden iedereen die zijn mond open durfde te trekken (naar schatting zo’n 5.000 Jezidi’s) en dwongen anderen met geweld om zich te bekeren tot de Islam. Wie weg kon komen vluchtte de bergen in, waar al snel een ernstig tekort aan voedsel, water en medische hulpmiddelen ontstond; dood door verhongering en uitdroging vormde een nieuw gevaar. Vrouwen hing een ander noodlot boven het hoofd: zij werden ontvoerd door jihadisten en tot (seks)slaaf gemaakt. Zij die wisten te ontkomen, moeten zien te leven met hun trauma’s. Met gevoelens van schaamte, schuld, angst en woede.
Over deze vrouwen gaat de documentaire ‘Daughters of the Sun’ (2023) van de Koerdisch-Nederlandse filmmaker Reber Dosky. Hij won eerder de prijs voor beste documentaire op het IDFA voor het poëtische ‘Sidik en de panter’ (2019), waarin hij een innemende nomade volgt die al mijmerend de Koerdische bergen doorkruist, op zoek naar een mysterieuze Perzische panter. De liefde voor de Koerden spatte van die film af, en ook ‘Daughters of the Sun’ zet de zo geplaagde Koerden vol in het daglicht. De Jezidi-vrouwen in dit geval. Maar deze film is heel wat melancholischer van aard dan ‘Sidik en de panter’. ‘Dit is een verhaal over meisjes die slechts kinderen waren, die nog geen geuren kenden dan die van hun moeder’, vertrouwt een van de jonge vrouwen die Dosky in zijn film portretteert ons in de voice-over toe. De prachtige beelden van het uitgestrekte zanderige landschap versterken de poëtische sfeer, maar verhullen niet dat dit een droevig relaas gaat worden van vrouwen die in de kiem geknakt zijn.
Gelukkig gloort er ook hoop, in de persoon van een man die door de vrouwen ‘Oom Hussein’ wordt genoemd. Hij zet zich met volle overtuiging in om de vrouwen terug te halen en hen de kracht te geven opnieuw te beginnen. In een donkere tent houden ze praatsessies, waarbij de vrouwen om de beurt hun heftige ervaringen mogen delen: traumatherapie in de woestijn. Maar naast verwerking is het ook van belang om de vrouwen nieuwe hoop te geven. Om de angst weg te nemen dat ze bij terugkomst als verschoppelingen behandeld zouden worden. ‘Jullie zijn waardig’, zegt oom Hussein. ‘Een goudstaaf wordt toch ook niet minder waard als er een laag modder op ligt?’ Hij blijft het net zo vaak tegen de vrouwen zeggen tot ze er zelf in geloven en weer zin krijgen om te lachen, te dansen en te genieten van de leuke dingen die het leven biedt. Het zijn die momenten, en eigenlijk alle scènes met oom Hussein, die deze sobere documentaire verlichten.
Tussen de praatsessies in de tent door, volgen we een aantal van deze gekwetste vrouwen die hun leven weer proberen op te pakken. Tijdens hun werk in een naaiatelier, tijdens een middagje winkelen en bij een bezoek aan het verwoeste ouderlijk huis in Sinjar. Dosky laat de beelden voor zich spreken; ze behoeven geen commentaar. Hij heeft niet de intentie om het héle verhaal van de Jezidi’s te vertellen, daar heeft hij heel wat meer voor nodig dat de 75 minuten die ‘Daughters of the Sun’ telt en de geschiedenis van de Jezidi’s lang, complex en treurig is. Alleen al de nasleep van de genocide van 2014 is nog ellenlang. Dat wordt nog maar eens onderstreept door oom Hussein, die we tijdens een telefoongesprek horen benoemen dat er nog altijd ruim 2.500 ontvoerde vrouwen en kinderen vermist worden. Zo’n 180.000 andere Jezidi’s kwijnen weg in vluchtelingenkampen.
Dosky geeft met zijn film slechts een handjevol slachtoffers een gezicht, maar doet dat met een diepgewortelde liefde voor de Jezidi’s en het landschap waarin zij zich thuis voelen. En dankzij toegewijde en hartverwarmende mensen als oom Hussein houden we zelfs als alles verloren lijkt nog een sprankje hoop dat het goed komt.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 30 maart 2023
Speciale vertoning: Movies That Matter Festival 2023