David Attenborough: A Life on Our Planet (2020)
Regie: Alastair Fothergill, Jonathan Hughes, Keith Scholey | 115 minuten | documentaire
Er zijn maar weinig mensen die meer van de natuur op aarde hebben gezien dan David Attenborough. Deze unieke documentairefilm vormt het bewijs daarvan. De nestor van de moderne natuurfilm heeft in zijn rijke leven alle continenten op aarde bezocht, de ruigste plekken van onze planeet verkend en een bonte verzameling planten en dieren, in al hun diversiteit en wonderbaarlijkheid, aan kijkers over de hele wereld mogen tonen.
In ‘David Attenborough: A Life on Our Planet’ staat de aimabele Brit niet alleen stil bij de beslissende momenten in zijn leven als bioloog, maar ook bij de teloorgang van de levende natuur die hij in de loop der decennia heeft moeten aanschouwen. En Attenborough kan het weten, aangezien hij een groot deel van zijn leven (op het moment dat deze documentaire verscheen was hij al 94) heeft gewijd aan het bestuderen van de natuur.
Een goednieuwsshow is het relaas van Attenborough dan ook niet. Toen de presentator werd geboren (1926), bestond nog circa twee derde van de aarde uit ongerepte of op zijn minst nog amper aangetaste wildernis. Dat aandeel is in 2020 geslonken tot iets meer dan dertig procent. De menselijke bevolking is in dezelfde periode gegroeid van twee naar een kleine acht miljard zielen. Omdat ook het consumptiepatroon van de mens in de loop van de geschiedenis steeds decadenter en excessiever is geworden, en de menselijke bevolking niet meer wordt gereguleerd door natuurlijke mechanismen (predatie, ziekte, voedselgebrek) die de populatie van andere soorten binnen de grenzen van de natuurlijke draagkracht houden, teren we als vleesgeworden rupsjes-nooit-genoeg razendsnel in op de natuurlijke hulpbronnen die de aarde levert.
De resultaten van onze expansiedrang ziet Attenborough met lede ogen aan: omgezaagde of verbrande regenwouden, verdwijnende soorten en Afrikaanse savannes die veel minder grote grazers herbergen dan in de tijd toen Attenborough het zwarte continent voor het eerst bezocht. Of zoals de maestro het zelf in korte en krachtige bewoordingen vertelt: “De mens heeft met zijn behoeften en aanpassend vermogen de wereld overgenomen. En eerlijk gezegd hebben we de wereld verwoest.”
Is het dan allemaal kommer en kwel in deze documentaire? Dat niet. De beelden uit de oude doos, afkomstig uit series als ‘Zoo Quest’ (nog in zwart-wit), ‘The Living Planet’, ‘Life on Earth’ en ‘The Blue Planet’ zijn afwisselend wonderschoon, grappig, vertederend en spannend en herinneren ons aan al het moois dat er nog steeds is. Attenborough is er dan ook de man niet naar om te vervallen in cynisme en moedeloos de handdoek in de ring te gooien. Hij vertelt kijkers en beleidsmakers ook hoe we de mondiale kaalslag van de natuur een halt kunnen toeroepen. Dat doet de erudiete Brit op de wijze die we van hem gewend zijn: met poëtische en kordate volzinnen, ondersteund door fraaie natuurbeelden uit zijn lijvige archief. Ook Nederland krijgt een complimentje van Sir David, vooral omdat we in ons dichtbevolkte kikkerlandje veel hoogwaardig plantaardig voedsel op een klein oppervlak voortbrengen, zonder daarbij massaal water en pesticiden te gebruiken.
‘David Attenborough: A Life on Our Planet’ is een confronterende film die gelukkig ook nog ruimte laat voor een sprankje hoop. Ja, we hebben er als mensheid een zooitje van gemaakt. En ja, we hebben de mechanismen ontregeld die het leven op aarde mogelijk maken en reguleren. Maar we zijn dankzij ons denkvermogen en onze techniek ook de enige soort die een ommekeer kan bewerkstelligen. Maar dan is het wel zaak om de adviezen van de oude meester ter harte te nemen: “We hebben meer nodig dan intelligentie, en dat is wijsheid.”
Frank Heinen
Waardering: 4
Bioscooprelease: 28 september 2020