Dawson City: Frozen Time (2016)
Regie: Bill Morrison | 120 minuten | documentaire, geschiedenis
In 1976 werd tijdens een afgraving in het Canadese Dawson City een collectie verloren gewaande filmrollen gevonden. De films, daterend van de eerste drie decennia van de vorige eeuw, bleken een immens waardevolle vondst te zijn, doordat er een vrijwel vergeten stukje geschiedenis kon wordt teruggehaald. Na de nodige restauratie kwamen deze historische gebeurtenissen in een hernieuwd voetlicht te staan. Zo geven de beelden van het ontstaan van Dawson City en de goudkoorts in het nabijgelegen Yukon-gebied een gedetailleerd beeld van hoe het leven er in die tijd aan toe ging. De veelvuldige archiefbeelden, zowel stilstaand als bewegend, en de instructieve tussentitels geven extra historische duiding. Deze geschiedenis van de tijd is belangwekkend, maar ‘Dawson City: Frozen Time’ gaat verder dan alleen een droge weergave van historische voorvallen.
De oude filmrollen geven namelijk ook een geschiedenis van het beeld. Samen met de gebruikte archiefbeelden tonen de gevonden filmbanden hoe we in de loop der tijd beelden zijn gaan interpreteren en ervaren. De relatie met tijd en werkelijkheid werd in die beginjaren van film verder uitgediept. Ware gebeurtenissen verschenen enkele tijd later op het witte doek. Wat vroeger uit het collectief geheugen verdween, werd nu door de harde schijf van het filmdoek opgeslagen. En voor waar aangenomen. Want beeld liegt niet, zo was de algemene veronderstelling. De vroege films in ‘Dawson City: Frozen Time’ zijn echter niet alleen maar feitelijke registraties en nieuwsverslagen.
Het dramatiseren van de werkelijkheid, zoals dat in de film zelf ook effectief gebeurt, werd gemeengoed. De fictiefilm kreeg steeds meer ruimte. Dat de bioscopen in Dawson City als paddenstoelen de grond uit schoten laat zien dat het publiek er gestaag aan wennen kon. De dagen dat het filmkijkende publiek zich rotschrok van een film over een aanstormende trein waren over. Waarheid maakte plaats voor emotie en vermaak. In dat opzicht is het interessant dat de montage en beeldkeuze in ‘Dawson City: Frozen Time’ enigszins manipulatief kunnen overkomen, maar doordat dit soort ingrepen inherent aan film zijn, stoort dat nergens.
Naast de pure geschiedenis en de beleving van film zijn de oude filmfragmenten en de manier waarop ze in ‘Dawson City: Frozen Time’ worden gepresenteerd ook exemplarisch voor de geschiedenis van film zelf. De film vangt aan met de impliciete melding hoe bijzonder de vondst van de filmrollen is geweest. Niet alleen vanwege de inhoud, maar ook door het nitraatmateriaal waarmee de rollen vervaardigd zijn. De uiterst brandbare nitraatfilms brengen de toeschouwer terug naar het ontstaan van de film. Daarvandaan vertrekt ‘Dawson City: Frozen Time’ op een geweldige reis langs alle hoogtepunten van de vroege film. Een reis met als einddoel het Noordelijk gelegen goudstadje Dawson City. Daar waar de distributielijn eindigde en alle films tot nadere orde werden opgeslagen. Totdat de filmblikken onder een ijsbaan werden begraven.
En passant legt de film tijdens die reis meteen de technische en stilistische ontwikkeling van het medium bloot. Van de simpele opnames van net na de uitvinding van de film tot aan de latere avondvullende spektakelstukken. De evolutie van camerabewegingen, montage en geluid (de eerste ‘talkies’!) zijn allen goed zichtbaar. Het doet ergens denken aan werk van Mark Cousins, die met zijn ‘The Story of Film’-reeks (2011) een soortgelijke benadering nam. Maar waar Cousins bleef steken in theoretische verhandelingen, kiest regisseur Bill Morrison in ‘Dawson City: Frozen Time’ voor een meer op narratieve leest geschoeide invalshoek. Doordat de vroege ontwikkeling van Dawson City als leidraad van de film wordt genomen, kan de stad als het ware als hoofdpersoon worden gezien. Een personage vol drama en emotie. ‘Dawson City: Frozen Time’ komt door die persoonlijke vorm dicht bij de essentie van film. ‘Dawson City: Frozen Time’ is een goudmijn voor het medium.
Wouter Los
Waardering: 5
Bioscooprelease: 6 september 2018