Day of the Dead (1985)

Regie: George A. Romero | 102 minuten | actie, horror | Acteurs: Lori Cardille, Terry Alexander, Joseph Pilato, Richard Liberty, Howard Sherman, Jarlath Conroy, Antone DiLeo, G. Howard Klar, Ralph Marrero, John Amplas

Na de delen ‘Night of the Living Dead’, en ‘Dawn of the Dead’ is dit deel uit 1985 het afsluitende deel van George Romero’s zombietrilogie. In vergelijking met de voorgaande delen schiet dit deel echter tekort met betrekking tot zowel actie als horror.

Aan het begin van de film wordt direct duidelijk gemaakt dat de zombies de steden volledig overspoeld hebben. Overlevenden zijn, met uitzondering van de personages in de film, nergens te bekennen. De steden zijn doods, en het straatbeeld wordt gedomineerd door verval en verlatenheid…totdat er honderden zombies uit alle hoeken en gaten van de verlaten gebouwen opduiken en massaal de straten bevolken waarbij hun jammerend gehuil niet veel goeds lijkt te voorspellen.

Na dit veelbelovend begin verplaatst het beeld zich naar een afgelegen militaire basis waar een groep militairen en wetenschappers een middel proberen te vinden om de dreiging van de zombies op te heffen. En hiermee begint de film qua vaart in te zakken: de wetenschappers en de militairen zijn voortdurend in ruzies verwikkeld over hoe dit gedaan moet worden. Het grootste deel van de film staat vervolgens in het teken van hun onderlinge meningsverschillen die langzamerhand overgaan in een gewapend conflict op leven en dood. Dit proces is echter een traag gebeuren en de langdradigheid van hun vele al dan niet verbale conflicten, gepaard gaande met het ontbreken van actie gaat de kijker dan ook vervelen. Ook de steeds weer terugkerende experimenten van de doctor halen de vaart eruit. Verder is de rol van de zombies gereduceerd tot een bijna absoluut minimum, waardoor de film ook qua horrorgehalte tekortschiet.

De uit de hand lopende conflicten tussen de wetenschappers en de militairen worden veroorzaakt door het gedrag van de twee leiders binnen de groep. Dr. Logan is de wetenschapper die aan een middel tegen de zombies werkt en Captain Rhodes is de militair die de wetenschappers onder bedreigingen hiertoe aanmaant. De ontwikkeling die ze hierbij doormaken houdt in dat ze beiden op hun gebied volledig doorslaan. Logan is in zijn wetenschapsobsessie volkomen in de ban geraakt van zijn tijdrovende experimenten met verschillende zombies. Het is zijn bedoeling de zombies ‘sociaal gedrag’ aan te leren.Wat echter zowel de andere wetenschappers duidelijk is (‘what are we hoping for here?’) en waar ook de militairen niet aan twijfelen (‘they‘re dead and you want to teach them tricks?’) kan of wil de doctor niet beseffen: gezien de aantallen zombies die de aarde overspoeld hebben kan zijn methode geen praktische oplossing bieden. Hij blijft echter hardnekkig vasthouden aan zijn experimenten (‘they have to be rewarded…why else will they do what we want them to do’). Ook gaat hij zover om de zombies waarmee hij experimenten uitvoert de stoffelijke resten van gedode militairen te eten te geven. Zijn gedrag geeft duidelijk weer dat hij het type van de ‘getikte wetenschapper’ geworden is die elke binding met de realiteit verloren heeft. Ook Rhodes slaat volledig door in zijn gedrag. Hij verliest de een na de ander van zijn manschappen en daarmee ook zijn geduld. Woede, verbetenheid en machtswaan nemen bezit van hem en tenslotte vermoordt hij eigenhandig diverse wetenschappers en levert twee anderen moedwillig over aan de ongenade van de zombies in een poging zelf de basis te ontvluchten.

Tijdens de experimenten van de doctor is er wel een glansrol weggelegd voor de zombie Bub die het voornaamste proefkonijn van Logan is en die een totale karakterverandering ondergaat. De experimenten van de doctor bestaan eruit dat goed ‘sociaal’ gedrag van Bub wordt beloond. Hierbij wordt er ook geprobeerd herinneringen op te roepen uit zijn vroeger menselijk bestaan om het proces van ‘learning to behave’ te bevorderen. Uit Bubs gezichtsuitdrukkingen waaruit kinderlijke verbazing spreekt en doordat hij menselijke en sociale trekjes gaat vertonen tijdens zijn leerproces gaat de kijker sympathie voor hem voelen en staat zelfs aan zijn kant wanneer hij in een vuurgevecht verwikkeld raakt met Rhodes. Tenslotte lijkt de opzet van de doctor althans in Bubs geval geslaagd als Bubs zombie-instincten grotendeels lijken te zijn overwonnen wanneer hij treurt om de dood van Logan en geen interesse meer lijkt te hebben in menselijk vlees.

De aanwezigheid van de overige zombies bij de basis is echter moeilijk verklaarbaar. In de vorige delen waren het een begraafplaats en herinneringen aan hun vroeger menselijk bestaan waardoor de aanwezigheid van de zombies op de plaats des onheils aannemelijk werd. De militaire basis bevindt zich hier echter in een afgelegen moerasachtig gebied waardoor de zombies in hun onwetendheid van het bestaan ervan feitelijk geen reden hebben zich erheen te begeven. De relatief weinige zombies die voor de poort staan lijken er dan ook door toeval verzeild te zijn geraakt. Dit doet tevens de vraag oproepen waarom ze niet al in een eerder stadium door de militairen uitgeroeid zijn, temeer daar dit, rijkelijk laat overigens, door Rhodes zelf ter sprake wordt gebracht (‘tomorrow morning we are going inside that corral and we ain’t coming out until everyone of those rotten piles of garbage has been wasted.’). Wanneer dit echter eerder was gedaan had dit in elk geval tot een periode van relatieve rust binnen de basis geleid en diverse doden onder de militairen voorkomen. Met de eventuele weinige zombies die zich later eventueel hadden aangediend had dan makkelijk afgerekend kunnen worden. De dreiging die van de zombies uitgaat komt dan ook vrij kunstmatig over en bestaat alleen bij de gratie van de nalatige militairen zelf. Wanneer de zombies de basis tenslotte innemen overheerst daardoor de gedachte dat deze rampspoed toch allemaal makkelijk voorkomen had kunnen worden….

De gevechten van de militairen en de wetenschappers met de zombies zelf blijven beperkt tot enkele schermutselingen: het gevangen nemen van zombies voor de experimenten van de doctor en de gevechten wanneer de zombies tenslotte de basis overspoelen. Tot die tijd komen de zombies echter weinig in beeld en hun (te) late optreden komt dan ook over als een plichtmatig ingelaste scène om de kijker op het laatste moment nog de nodige (weinige) actie en horror voor te schotelen. Verder wordt door diverse personages in de film onderkend dat de zombies kunnen leren, hetgeen ook wordt onderstreept door Bubs vorderingen tijdens de experimenten van de doctor. Wanneer de zombies uiteindelijk in gevecht raken met de groepsleden, blijkt er echter geen bijzondere intelligentie uit hun optreden en hun standaard-zombiegedrag geeft eerder het idee dat er niets nieuws, maar alleen meer van hetzelfde in beeld wordt gebracht. Over het ontstaan van de zombies wordt in navolging van deel twee in de trilogie een enkele religieuze opmerking gemaakt (‘we have been punished by the Creator, he visited a curse on us…so we might have a look at what hell was like..’).

De schuilplaats van de groepsleden, de militaire basis, voegt niet veel meer toe aan het verhaal. Het claustrofobische aspect dat in de vorige delen wel tot uiting kwam en in grote mate sfeerverhogend werkte komt door het ontbreken van voldoende dreiging van en gevechten met de zombies niet uit de verf. Ook het einde van de film voegt niets toe. De enige conclusie die er uit gemaakt lijkt te kunnen worden is dat de mensheid de strijd tegen de zombies nu zo goed als volledig verloren heeft, en dat als de restanten van de mensheid willen overleven dit zal moeten gebeuren op plaatsen die door natuurlijke obstakels ontoegankelijk voor de zombies zijn. En aangezien de wetenschappelijke experimenten niet de geringste kans van slagen hebben gehad, lijkt de enige verdere hoop tegen de zombies gevestigd te zijn op welk ingrijpen van moeder natuur dan ook. Maar dit kon feitelijk ook al aan het eind van deel twee geconcludeerd worden…..

Al met al is deze film een tegenvaller, wellicht ook door de hooggespannen verwachtingen die ontstaan zijn door de hoge kwaliteit van de eerste twee delen van Romero’s trilogie. Er is geen of te weinig vaart in het geheel, en er wordt teveel aandacht besteed aan de ellenlange confrontaties tussen de basisleden en de langdradige experimenten van de doctor waardoor zowel de actie als de horror in onvoldoende mate aan bod komen. Vooral geschikt voor de ‘no matter what’ zombie liefhebber en voor diegenen die de trilogie in zijn geheel gezien willen hebben.

Frans Buitendijk