Dazed and Confused (1993)

Regie: Richard Linklater | 102 minuten | komedie, drama | Acteurs: Jason London, Joey Lauren Adams, Milla Jovovich, Shawn Andrews, Rory Cochrane, Adam Goldberg, Anthony Rapp, Sasha Jenson, Marissa Ribisi, Deena Martin, Michelle Burke, Cole Hauser, Christine Harnos, Wiley Wiggins, Mark Vandermeulen, Esteban Powell, Jeremy Fox, Ben Affleck, Jason O’Smith, Christin Hinojosa, Parker Posey, Matthew McConaughey

Opgroeien in het Amerika van de jaren zeventig moet een behoorlijke opgave zijn geweest. Want hoe gingen jongeren om met al die eind jaren zestig verworven vrijheden (drank, drugs, vrije liefde, de mogelijkheid om zelf je levenspad te bepalen)? Filmmaker Richard Linklater – met name bekend van ‘Before Sunrise’ (1995), ‘Before Sunset’ (2004) en ‘Before Midnight’ (2013) – is zo iemand die opgroeide in de seventies. De herinneringen aan zijn jeugd op de Texaanse Huntsville High School inspireerden hem tot het schrijven en regisseren van ‘Dazed and Confused’ (1993), een film die de afgelopen twintig jaar een ware cultstatus heeft verworven, met name onder generatiegenoten van Linklater, voor wie dit één grote trip down memory lane is. Overigens kreeg de release van ‘Dazed and Confused’ voor de regisseur nog een staartje: drie voormalige klasgenoten van Linklater sleepten Universal Studios in 2004 voor de rechter, omdat ze van mening waren dat hun namen en uiterlijke kenmerken ten onrechte waren gebruikt in de film. Hun protest kwam natuurlijk rijkelijk laat en werd derhalve niet gehonoreerd.

Wie Linklaters eerste grote film, ‘Slackers’ uit 1991, gezien heeft, weet dat de Texaanse filmmaker niet per se vasthoudt aan rechtlijnige verhaallijnen en zijn films graag voorziet van een bonte verzameling karakters. Ook in ‘Dazed and Confused’ valt weinig lijn in de plot te ontdekken. De film beslaat 24 uur in het leven van scholieren op een high school in Austin, Texas, op de laatste dag van het schooljaar 1975-1976. Voor sommigen zit hun tijd op de middelbare school er nu eindelijk op; ze kijken uit naar het leven als student, of twijfelen juist over wat ze met hun toekomst aan moeten. Voor ze definitief de knoop moeten doorhakken, hebben ze eerst nog een zomer vol drank, drugs, feesten en vrijen voor de boeg. Voor anderen moet het leven op de high school nog beginnen; zij hebben nog een hele wereld te ontdekken en worden als ‘freshmen’ eerst onderworpen aan verschillende vernederende ontgroeningspraktijken. 

Tijdens deze laatste schooldag volgen we een groot aantal van deze tieners. De populaire quarterback Pink (Jason London) is talentvol genoeg om, net als Benny (Cole Hauser) en Mel (Jason O. Smith) verder te gaan in zijn sport, maar vertikt het om de door de coach opgelegde gedragsregels te ondertekenen. Die verbieden hem onder meer om drank en drugs te gebruiken en dat zou zijn vriendschappen met Don (Sasha Jenson), Slater (Rory Cochrane), Michelle (Milla Jovovich) en Pickford (Shane Andrews) op het spel zetten. De intellectuele tieners Tony (Anthony Rapp), Mike (Adam Goldberg) en Cynthia (Marissa Ribisi) kijken erg uit naar hun tijd op de universiteit. De populaire meisjes Simone (Joey Lauren Adams), Jodi (Michelle Burke) en Shavonne (Deena Martin) vieren liever eerst nog even feest. En dan zijn er nog de freshmen, door wiens ogen we feitelijk naar dit stelletje ongeregeld kijken. Mitch (Wiley Wiggins) moet voor hij van het ‘echte leven’ kan proeven eerst zien af te rekenen met pestkop O’Bannion (Ben Affleck), die hem met een slaghout achterna zit. En Sabrina (Christin Hinojosa) wordt onderworpen aan de grillen van bitchy Darla (Parker Posey). Tijdens een nachtelijk feest, geïnitieerd door de veel oudere Wooderson (hilarische Matthew McConaughey) – die feitelijk een loser eerste klas is, maar graag het gezelschap van de tieners opzoekt omdat zij tegen hem opkijken – komen deze jongeren samen om elk op hun eigen manier de toekomst in te luiden.

‘Dazed and Confused’ wil ons in eerste instantie laten zien hoe vreemd het was om op te groeien in de jaren zeventig. Hoewel een duidelijke verhaallijn ontbreekt, heeft ‘Dazed and Confused’ wel degelijk een focus, namelijk op de subcultuur van deze generatie. Halverwege de jaren zeventig waren jongeren – althans volgens deze film – nog positief over de toekomst. Of, zoals Pink aangeeft: “If I ever start referring to these as the best years of my life – remind me to kill myself.” Linklater is er wonderwel in geslaagd om, ondanks een plotlijn van niks en nauwelijks uitgewerkte personages (vooral de meisjes komen er bekaaid van af), toch een aansprekend tijdsdocument te maken. Mede dankzij de opvallende auto’s waarin de jongeren rijden en een soundtrack boordevol memorabele jaren-zeventigmuziek, druipt de nostalgie van het scherm. Een pluim voor de jonge (en toen nog onbekende) cast die deze groep jongeren op realistische wijze neerzet. Ook de dialogen zijn sterk (met name die van Wooderson). Waar de vroege jaren zestig ‘American Graffiti’ (1973) hebben en de jaren tachtig ‘The Breakfast Club’ (1985), hebben de jaren zeventig met ‘Dazed and Confused’ hun eigen ultieme high-schoolfilm.

Patricia Smagge