De Denker van Anna – Anna’s Thinker (2010)
Regie: Paul Kramer | 51 minuten | documentaire
‘De denker’ of ‘Le Penseur’, zoals het in het oorspronkelijke Frans heet, is het meest beroemde beeld van de kunstenaar Auguste Rodin (1840-1917). Het stelt een zittende, gespierde man voor, die met zijn hoofd steunt op rechterarm en diep in gedachten verzonken lijkt.
Deze documentaire van filmmaker Paul Kramer begint met de oorsprong van het beeld. Zowel François Blanchetière als Aline Magnien, respectievelijk conservator en hoofd collecties van het Musée Rodin in Parijs, vertellen meer over de achtergronden van de totstandkoming. Zo was De Denker oorspronkelijk onderdeel van de ‘Porte de l’Enfer’ (Hellepoort), een deur bestemd voor een nieuw Parijs museum voor Decoratieve Kunsten en geïnspireerd op Dante’s “Divina Comedia”. Magnien legt uit dat De Denker aanvankelijk ook wel De Dichter (Le poète) werd genoemd, omdat Rodin het als afbeelding van Dante zelf had bedoeld, maar dat het beeld direct velen inspireerde en gaandeweg steeds andere betekenissen heeft gekregen.
In 1937 kocht Anna Singer een klein bronzen model van Rodins beeld. Nadat het in haar huis had gestaan, schonk ze het aan het Singer Museum in Laren voor de collectie. Daar was het tot 2007 één van de pronkstukken van het museum, totdat dieven begin dat jaar toesloegen en De Denker ’s nachts meenamen. Overigens werd niet alleen dat beeld gestolen, in totaal acht bronzen beelden verdwenen, soms met sokkel en al. Door gebruik te maken van archiefbeelden van nieuwsuitzendingen op televisie wordt zo uitgebreid het verhaal van de diefstal uit de doeken gedaan, aangevuld met commentaar van medewerkers van het Singer, als Ineke Middag (toenmalig directeur museumzaken) en Reinier Sinaasappel (algemeen directeur). Door hun relaas wordt echt duidelijk wat een verlies de schandelijke diefstal voor het museum moet zijn geweest. Niet alleen vanwege de waarde (geschat 1 miljoen euro), maar vooral ook omdat het beeld zo’n bijzondere plek inneemt in de collectie.
Gelukkig werd De Denker na een paar dagen alweer teruggevonden, na ongelofelijke stommiteiten van de daders – die bijna niet te geloven zijn -, maar helaas was het beeld wel vreselijk beschadigd. De daders waren er namelijk met een slijptol op los gegaan en De Denker was verre van heel meer. Zo ontbreekt het rechterbeen en is in het hoofd schuin een grote V gezaagd. Op boeiende wijze laten de makers vervolgens zien hoe de lange restauratie in zijn werk is gegaan. Het lijkt verrassend dat restauratie wellicht helemaal niet de enige mogelijkheid was en de al genoemde Fransen opperen dat Rodin zelf misschien wel, misschien niet voor het restaureren van het beeld had gekozen. Hulp van het Musée Rodin is echter onontbeerlijk, omdat zij beschikken over het gipsmodel dat waarschijnlijk als basis voor De Denker van Anna heeft gefungeerd. Oude en de nieuwste digitale technieken worden ingezet en de inspanningen zijn indrukwekkend te noemen.
De documentaire, die begin 2011 door Avro’s Close Up werd uitgezonden op tv, is wel voor en door echte liefhebbers gemaakt. De geïnterviewden spreken zo vol warmte en liefde over De Denker, dat je duidelijk kunt zien hoezeer ze geraakt zijn door de vernieling. Tegelijk moet je als kijker wel een meer dan algemene belangstelling hebben voor beeldende kunst. Er is geen facet in de restauratie dat niet aan de orde komt en daarmee gaat de docu een stuk verder de diepte is dan een gemiddelde film in dit genre. Regisseur Paul Kramer brengt hiermee niet alleen een eerbetoon aan Rodins meesterwerk, maar ook aan alle mensen die zo lang hebben gewerkt om De Denker min of meer in oude staat terug te brengen.
Dat het beeld ook de dag nog inspireert, tot nadenken stemt en bij het grote publiek zo bekend is, doet deugd. In een grappige scène aan het begin registreert de camera verschillende toeristen, soms in groepjes, soms alleen, die met De Denker op de foto willen. Uiteraard gaan een hoop van deze mensen in dezelfde houding zitten, of proberen ze dat. Zoals de voiceover zegt: waar denkt De Denker aan? En wat denken wij als wij hem zien denken?
Hans Geurts