De jacht op Meral Ö. (2024)

Regie: Stijn Bouma | 91 minuten | drama | Acteurs: Dilan Yurdakul, Gijs Naber, Raymond Thiry, Olga Zuiderhoek, Hannah van Lunteren, Roelof Jan Minneboo, Loes Schnepper, Yari van der Linden, Dolf Bekx, Rida Bouchengour, Lisanne Sweere, Lot van Lunteren, Seno Sever, Mieneke Bakker, Sanne den Hartogh, Oya Capelle, Melisa Cifci, Aylin Cifci, Ergun Simsek, Quiah Shilue, Jonathan Huisman

Zoals voor iedere Nederlander valt in ‘De jacht op Meral Ö’ voor Meral Özturk (Dilan Yurdakul), een alleenstaande moeder van twee kinderen, de immer gevreesde blauwe envelop op de deurmat. Tot haar grote schrik vordert de Belastingdienst zo’n 30.000 euro terug op de kindertoeslag die ze jaren lang onterecht voor haar dochters Pinar (Quiah Shilue) en Ayse (Melisa Cifci) zou hebben gekregen. Ze geeft aan bij de instanties dat er ergens een fout moet zijn gemaakt. Ze krijgt echter nul op het rekest. Ook haar bezwaar tegen de vordering is aan dovemansoren gericht. Wat ze nog wel eruit weet te slepen, maar onder zeer strenge voorwaarden, is een individuele toeslag om de plotselinge grote schuldenlast enigszins behapbaar te maken.

Tussen al de geldzorgen door voelt Meral alsof er iemand haar bespiedt. Telkens diezelfde auto die voor haar huisje staat geparkeerd. En zag ze dat nu goed? Dat toen ze haar neef omhelsde op straat voor haar woning, ze werden gefotografeerd? Haar intuïtie liegt niet. Ene Ron (Gijs Naber) bij de sociale dienst van de gemeente Almere houdt als een privédetective in de gaten of Meral niet in het zwart bijwerkt. Volgens Rons baas (Raymond Thiry) behoort ze namelijk tot een risicogroep: een hoge schuld, laag inkomen en een dubbele nationaliteit.

Naarmate Ron meer te weten komt over Meral, slaat bij hem de twijfel toe of zij wel in staat is tot het plegen van fraude dat zijn baas zo graag overal ziet. Echter dit maakt haar situatie, het opboksen tegen de enorme schuld, zeker niet beter. Het wordt eigenlijk alsmaar nijpender en ze neemt steeds meer dubieuze besluiten om het hoofd boven water te houden. Bovendien blijft verdere hulp vanuit de overheid uit. Zo zitten beide partijen in een vicieuze cirkel van wantrouwen vast. Hoelang houdt de moeder van twee deze worsteling met de overheid, een systeem met honderden en tegelijk geen enkel gezicht, vol? Naar het einde toe windt regisseur Stijn Bouma er geen doekjes om.

‘De jacht op Meral Ö’ speelt zich af toen de buitenwereld nog nauwelijks notie van de fouten bij de belastingdienst had: de mentaliteit van het kastje naar de muur, ik volg alleen maar de letter van de wet en de sturing van algoritmes die impliciet racisme in het systeem slechts verergerde. Door het geval van Meral zo gedetailleerd te belichten maakt Bouma duidelijk hoe moeilijk het is om te ontsnappen aan deze opeenstapeling van problemen. Het lot van de jonge moeder is pijnlijk Kafkaësk.

Eerder heeft regisseur Bouma twee documentaires gemaakt over slachtoffers van het Toeslagenschandaal, ‘Alleen tegen de staat’ (2021) en ‘Sheila tegen de staat’ (2023). Deze keer giet hij het schandaal in een sobere en sombere fictiefilm. Hij laat de acteurs het werk doen en houdt zich gedeisd achter de camera. Jammer dat dan, ondanks de intense vertolking van Dilan Yurdakul als Meral, de dialogen af en toe houterig en vlak zijn. Bovendien is het script niet geheel gevrijwaard van een schematische invulling van personages. Zo is de weifelende Ron nog wel van vlees en bloed maar andere overheidsdienaren komen over als producten van onvermogen of als robotachtige kwaadaardigheid.

Hier is dan een speelfilm die het hete hangijzer van het Toeslagenschandaal durft te duiden. Bouma, die les kreeg van de Hongaarse regisseur Béla Tarr, greep zijn kans om sociale relevantie van zo’n moeilijk onderwerp mee te geven en bedient de camera met een ingetogen, haast steriele blik, maar geeft de slachtoffers, het gezinnetje Ö, ruimte om te ademen. Tevens weet hij meestal het valse sentiment te vermijden. Hopelijk pakt het Nederlandse publiek dit op en belandt dit maatschappelijk boeiende relaas niet in een stoffige hoek.

Roy van Landschoot

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 5 september 2024