De spelende mens (2018)

Regie: Sanne Rovers | 27 minuten | documentaire

Wat de volwassen mens onderscheidt van andere diersoorten is dat de mens tijd vrij maakt om te spelen. Waar kinderen en jonge dieren spel gebruiken om te leren, daar verdwijnt dat zodra een dier volwassen is. Volgroeide mensen daarentegen blijven spelen. Dat gegeven is de basis voor de korte documentaire ‘De spelende mens’.

De makers van deze film volgen mensen tijdens uiteenlopende vormen van spel zoals sjoelen, larpen, skydiven en het “good-old” voetballen. Dit doen ze op een observerende manier; er zijn geen interviews, voice-overs of testimonials. De camera registreert en laat de kijker zijn eigen conclusies trekken. Wel zit er een duidelijke volgorde in de opbouw van het verhaal. Het begint met voorbereidende handelingen, gevolgd door de activiteit om ten slotte in sociale kring af te sluiten en na te bespreken: de overduidelijke cyclus van spel.

Het mooie aan de volgorde van vertellen is dat de kijker wordt meegenomen in de rituelen. Eerst de zorgen of alles werkt en het stellen van kaders door middel van regels (zo kan je bij het sjoelen paaseitjes verdienen en wie de meeste eitjes heeft wint). Vervolgens het jezelf verliezen in de activiteit, wat dusdanig gemonteerd is dat het ook voelt als het hoogtepunt. En aan het einde de opluchting of frustraties over het verloop van het spel.

‘De spelende mens’ is door de gekozen vorm ook fascinerend. Geen overduidelijke boodschap van de makers vraagt een interpretatie van de kijkers. Wat zegt het over ons als mens dat we ons compleet kunnen verliezen bij een potje sjoelen? Of dat bij een voorbespreking een amateurvoetbalwedstrijd wordt benaderd als de finale van de Champions League. Of dat grijzende mannen een en al geluk uitstralen op het moment dat ze hun gemotoriseerde vliegtuigje aan een slinger rondjes kunnen laten vliegen? Op die vragen zal iedereen een ander antwoord formuleren en dat lijkt tevens het punt van de makers. Niet alleen de mening van de kijker, maar ook de motivatie van de ‘spelers’ is hyperpersoonlijk en zolang het niet uitgesproken wordt, blijft het gissen naar het waarom. En wellicht is dat ‘waarom’ daarom ook van ondergeschikt belang. Het opgaan in het spel is de reden. Even geen zorgen over de vragen van het leven, maar gewoon verkleed als Ork vijanden denkbeeldig afslachten.

‘De spelende mens’ is een boeiende, mooi gemaakte korte documentaire die lang relevant zou kunnen zijn als een antropologische observatie. Het is een diepere studie in wat ons als mens bezighoudt. En als dat te hoogdravend klinkt, dan is alleen al de meneer met zijn gangster-blingbling-shirt bij een gezellig avondje sjoelen de moeite van een observatie waard.

Ton te Slaa

Waardering: 4