De terugkeer van de ijsvogel, torenvalk en bever (2015)
Regie: Cees van Kempen | 150 minuten | documentaire | Voice-over: Lies Visschedijk
Nederland wordt soms smalend afgeschilderd als een groot park waar echte natuur eigenlijk niet meer bestaat. Hoewel we inderdaad niet de biodiversiteit hebben van de tropische regenwouden en de spectaculaire landschappen en iconische megafauna van de Afrikaanse savannes missen, valt er in Nederland voor de goede verstaander toch ook het nodige te genieten. Dat bewijst ook de driedelige, door Cees van Kempen gemaakte reeks ‘De Terugkeer van…’ Centraal staan drie diersoorten die een tijdje terug nog slechts in beperkte aantallen of helemaal niet meer in ons kikkerlandje voorkwamen. De eerste aflevering is gewijd aan de ijsvogel, een gevleugelde schoonheid die zich onderscheidt door haar oogstrelende kleurenpracht en acrobatische viskunsten. De ijsvogel is, mede door de opschoning van onze rivieren en beken, weer steeds vaker te zien langs de Nederlandse waterwegen. Waar je in het echt vaak alleen een oranjeblauwe schicht ziet die in rap tempo voorbijflitst als een ijsvogel je pad kruist, is Van Kempen er met verve in geslaagd om de broedperikelen van een paartje tot in de kleinste details in beeld te brengen. Baltsgedrag, de bouw van het nest, het broedproces en zelfs het eerste kuiken (niet veel meer dan een kaal, roze bolletje met een snavel) van het legsel dat uit het ei kruipt, het zijn allemaal sleutelmomenten uit het gezinsleven van de ijsvogel die ontzettend fraai in beeld worden gebracht.
In de resterende twee afleveringen staan respectievelijk de bever en de torenvalk centraal. De bever, het grootste knaagdier van Europa, stierf in Nederland gaandeweg de negentiende eeuw zelfs helemaal uit, maar heeft dankzij gerichte uitzettingen vanaf de jaren tachtig van de twintigste eeuw en spontane migratiebewegingen vanuit het oosten een opmerkelijke en zeer succesvolle comeback gemaakt. In ‘De terugkeer van de bever’ zien we hoe de bever als knager en dammenbouwer een ware landschapsarchitect is, maar wordt ook het familieleven van de dieren (inclusief beelden die zijn gemaakt in de burcht) voor het voetlicht gebracht. Voor de documentaire is op diverse plekken gefilmd, waardoor er bevers uit uiteenlopende oorden zoals De Biesbosch, het Limburgse Roerdal en het Zuid-Hollandse eiland Tiengemeten de revue passeren. De torenvalk is een vogel die lang last heeft gehad van het ongebreidelde gebruik van pesticiden. Inmiddels is de gracieuze muizenjager, die vaak geheel stil en alleen met zijn vleugels bewegend ‘biddend’ in de lucht hangt, weer een veel geziene verschijning in ons cultuurlandschap. Het grootste deel van ‘De terugkeer van de torenvalk’ speelt zich af in en rondom een oude boerderij in West-Brabant, waar een broedkoppel domicilie heeft gekozen en uiteindelijk een nest jongen grootbrengt. De bescheiden natuuroase wordt ook nog bewoond door boerenzwaluwen, waterhoentjes en een koolmezenpaar dat de brievenbus van de vogelminnende huiseigenaren als nestplaats heeft uitgekozen.
Alle drie de documentaires worden van commentaar voorzien door actrice Lies Visschedijk. Haar warme stem past goed bij de toonzetting en het karakter van de films. ‘De terugkeer van…’ gaat niet heel diep in op de biologie en ecologie van de hoofdrolspelers, maar dat is niet zo’n probleem. De reeks is duidelijk niet primair gericht op biologen of ervaren natuurkenners, maar op een breed publiek dat jong en oud incorporeert. Je persoonlijke voorkeur voor een diersoort bepaalt waarschijnlijk welke film uiteindelijk de persoonlijke favoriet wordt, maar kwalitatief is er weinig verschil en zijn alle drie de delen van ‘De terugkeer van…’ een lust voor het oog. Een reeks dus die het aankijken meer dan waard is.
Frank Heinen
‘De terugkeer van de ijsvogel, torenvalk en bever’ verschijnt dinsdag 22 maart 2016 op DVD en blu-ray.