De Vlaschaard (1983)
Regie: Jan Gruyaert | 90 minuten | drama | Acteurs: Vic Moeremans, Rene Van Sambeek, Marc Peeters, Dirk Celis, Daan Hugaert, Dries Wieme, Carlos van Lanckere, Jos Geens, Max Schnur, Ben Simons, Jos Kennis, Rik Bravenboer, Gil Lefever
Het harde alledaagse leven van de gewone man, daar schreef de Vlaamse naturalistische schrijver Stijn Streuvels graag over. Neem zijn roman ‘De vlaschaard’ uit 1907, over het generatieconflict tussen boer Vermeulen en zijn zoon Louis. De boer is een man van de oude stempel, die sober en strikt leeft en dat ook verwacht van de mensen om hem heen. Hij regeert zijn erf met harde hand. In zijn leven is geen ruimte voor frivoliteiten, tot grote frustratie van zijn zoon, die net een leeftijd bereikt heeft dat hij oog krijgt voor de wereld om hem heen en zich mengt in het reilen en zeilen op de boerderij. Bovendien loopt er een leuke jonge melkmeid op de boerderij rond op wie hij een oogje heeft. Zijn vader moet niets van die ongein weten. Vrouwen leiden alleen maar af van het werk en met zo’n meisje van eenvoudige komaf zal het toch nooit iets worden. Maar de tijden veranderen en Louis wil zich laten gelden. De boer voelt zich zo in het nauw gedrongen, dat hij rare sprongen maakt.
Regisseur Jan Gruyaert verfilmde Streuvels’ klassieke roman in 1983. Vic Moeremans is perfect gecast in de rol van de gefrustreerde patriarch Vermeulen. René van Sambeek portretteert zoon Louis en de geweldige Dora van der Groen treedt aan als moeder Vermeulen, die de goede vrede tussen de beide kemphanen probeert te bewaren. Een belangrijke rol is weggelegd voor het plattelandsleven aan het begin van de twintigste eeuw. Gruyaert vangt de natuur erg mooi in zijn camera, maar de beelden van insecten en planten worden soms wat willekeurig op de kijker afgevuurd. Ze voegen niets toe aan het eigenlijk maar magere verhaal. De sfeerschets van de hardwerkende, oer-Vlaamse plattelandsbevolking die in een bittere strijd verwikkeld is met de natuur en deze dankzij een rotsvast geloof in god denkt te kunnen winnen, is dan wel weer erg treffend. Boer Vermeulen is zo’n typisch product van zijn tijd en milieu: aartsconservatief, stug en trots, maar ook naïef en wereldvreemd. Daar tegenover zet Gruyaert de aarzelende verliefdheid van Louis en de wulpse melkmeid Schellebelle (Gusta Gerritsen). Zij zoeken voorzichtig toenadering tot elkaar. Elkaars hand vasthouden, voetjevrijen onder de tafel. Het blijft allemaal erg onschuldig, preuts bijna, maar zelfs dat gaat boer Vermeulen kennelijk al te ver.
Het is jammer dat je pas tegen het einde merkt hoe diep de generatiekloof tussen vader en zoon is. Het eerste uur kabbelt de film maar voort en vallen er weinig dramatische hoogtepunten te ontdekken. Pas aan het einde, als het conflict zijn hoogtepunt nadert, wint de film wat aan spanning. De meeste kijkers zullen dan echter al afgehaakt zijn. ‘De vlaschaard’ gaat namelijk gebukt onder een gebrek aan meeslepend drama. Een mat liefdesverhaaltje en een half uitgewerkt generatieconflict zijn niet voldoende om de kijker in het verhaal te betrekken. Als sfeerschets is deze film heel aardig, met zijn mooi geschoten, documentaire verbeelding van het leven op een traditionele vlaschaard. Als speelfilm mist ‘De vlaschaard’ echter een gedegen en aansprekend verhaal. Ook al spelen Van der Groen en Moeremans prima rollen, zelfs zij weten het verhaal helaas niet voldoende ‘body’ te geven.
Patricia Smagge
Waardering: 2
Bioscooprelease: 10 maart 1983