Dear America – Letters Home from Vietnam (1987)

Regie: Bill Couturié | 87 minuten | oorlog, documentaire | Acteurs: Tom Berenger, Elle Burstyn, J. Kenneth Campbell, Richard Chaves, Josh Cruze, Willem Dafoe, Robert De Niro, Brian Dennehy, Kevin Dillon, Matt Dillon, Robert Downey Jr., Michael J. Fox, Mark Harmon, John Heard, Fred Hirz, Harvey Keitel, Elizabeth McGovern, Judd Nelson, Sean Penn, Randy Quaid, Timothy Patrick Quill, Eric Roberts, Ray Robertson, Howard E. Rollins Jr., John Savage, Raphael Sbarge, Martin Sheen, Tucker Smallwood, Roger Steffens, Jim Tracy, Kathleen Turner, Tico Wells, Robin Williams

Een simpel idee: koppel authentieke beelden van een oorlog aan citaten uit brieven van soldaten, en laat deze voorlezen door gerenommeerde acteurs, afgewisseld met muziek uit die tijd. Bill Couturié voerde dit idee uit en het resultaat was ‘Dear America – Letters Home from Vietnam’. En dat resultaat geeft een verbluffend goed beeld van enerzijds de verschrikkingen van oorlog, en anderzijds de gewone jongens die deze oorlog moesten uitvechten.

Op chronologische volgorde komt de Vietnamoorlog voorbij, en de toonzetting en thematiek van de brieven verandert mee met het verloop van de oorlog: van hoopgevend, via wederwaardigheden over de moeilijke omstandigheden en de kameraadschap, tot wanhoop en defaitisme over het slepende en voor de Amerikanen teleurstellende einde van de oorlog.

Elk briefcitaat staat natuurlijk op zich, maar terwijl de één zeer persoonlijk is (‘ik weet dat ze afspraakjes heeft met andere jongens’) gaat de andere soldaat in z’n brief in op de achtergronden van de oorlog. Achtergronden waar de gewone soldaat, vaak nog geen twintig jaar oud, in de dagelijkse praktijk maar weinig mee kon. Ze waren (en zijn) niet veel meer dan pionnen op een groot schaakbord, maar weten vaak toch zeer treffend de kern van oorlog te omschrijven. Oorlog is geen kwestie van goed tegen kwaad of democratie tegen communisme (of terrorisme). Oorlog is in de dagelijkse praktijk niets meer dan simpelweg overleven: als er geen ‘actie’ is moet je overleven met behulp van vriendschappen, humor en natuurlijk seks, en als er wel gevochten moet worden, is het soms letterlijk doden of gedood worden. Iets wat veel tegenstrijdige gevoelens kan opleveren, zo blijkt wel uit de brieven: de zucht naar spanning voert een continue strijd met de vragen van het geweten – een strijd die de onderlinge kameraadschap alleen maar versterkt en waarvan het thuisfront maar weinig begrijpt.

De beelden, de woorden en de muziek zijn drie componenten die elkaar in ‘Dear America’ zeer goed versterken. Daarbij helpt het natuurlijk dat de citaten worden voorgedragen door vaak bekende acteurs die de woorden mooi tot leven weten te wekken.

Dat, vooral aan het einde, de toonzetting soms wat al te sentimenteel en te ‘Amerikaans’ aandoet is jammer. Toch blijft er meer dan genoeg over om een beeld te krijgen van de rauwe, dagelijkse werkelijkheid die de oorlog is voor diegenen die de ‘handenarbeid’ moeten verrichten. Een werkelijkheid die niets te maken heeft met de al dan niet verheven belangen en motieven van de machthebbers die hen het slagveld opsturen.

Daniël Brandsema