Dementia 13 (1963)

Regie: Francis F. Coppola | 75 minuten | horror, thriller | Acteurs: William Campbell, Luana Anders, Bart Patton, Mary Mitchel, Patrick Magee, Eithne Dunne, Peter Read, Karl Schanzer, Ron Perry, Derry ODonovan, Barbara Dowling    

Deze ‘Dementia 13′ uit 1963 is van de hand van Francis Ford Coppola, een naam die binnen filmkringen niet al teveel introductie behoeft. In deze productie maken we kennis met de Halorans in een verhaal waarin er zich nogal wat afspeelt. Het is ook een verhaal waarin het een en ander in een nogal wisselende kwaliteit is weergegeven.

Allereerst de omgeving: een afgelegen, verlaten, mistroostig en somber kasteel ‘…a very strange place really… old and musty… a kind of a haunted castle’. Lange gangen, grote lege ruimtes, schaarse verlichting her en der, wat nachtelijke opnames… Elementen die de horrorfan zal weten te waarderen en waarvan Coppola ook goed gebruik weet te maken om ter begeleiding van de gebeurtenissen, mede ondersteund door de zwart-witbeelden waarin ‘Dementia 13′ gefilmd is, er een duistere en herhaaldelijk licht spookachtige sfeer mee te bereiken. Het past bij de combinatie van het zowel horror- als mysteriegeoriënteerd verhaal dat dit is.

Want Coppola gaat meerdere kanten op in zijn film. Alleen wel in een dusdanige mate dat het lijkt alsof hijzelf niet goed weet waarheen te gaan. Allereerst een plot om een erfenis in handen te krijgen, daaropvolgend een moordmysterie met een soort detective-onderzoek gevolgd door een psycho-killerachtige afsluiting. Ontwikkelingen en gebeurtenissen waardoor Coppola’s film als een horror- en mysterieverhaal aangemerkt kan worden. De vraag is alleen wel of Coppola niet te veel tegelijkertijd wil want de te kunstmatige overkomende combinatie van het een en ander doet de geloofwaardigheid van het verhaal niet al te veel goed. Daarnaast rommelt er ook op andere fronten wel wat en laat ook de vormgeving wat te wensen over. Binnen dit onwaarschijnlijke verhaal vinden we ook diverse twijfelachtige en schijnbaar onafgewerkte verhaallijnen, gaten in het verhaal, situaties en gebeurtenissen die uit de lucht komen vallen. Er verdwijnen zonder verdere verklaring verschillende personages uit het verhaal en het ontbreekt aan de toch wel logische ongerustheid bij de diverse familieleden daarover… Door deze onvolkomenheden komt Coppola’s verhaal herhaaldelijk als een warrig, weinig samenhangend om niet te zeggen als een soms als los zand aan elkaar hangend gebeuren over.

Dat kan wellicht verklaard worden als we weten dat Coppola nogal onder tijdsdruk werkte. De destijds jonge regisseur assisteerde regisseur Roger Corman bij de opnamen van diens film ‘The Young Racers’. Coppola kon voor ‘Dementia 13 ‘dezelfde sets en verschillende acteurs gebruiken die in Cormans film hun opwachting maken, maar hij moest zijn opnamen wel doen wanneer Corman deze niet nodig had. Gevolg was logischerwijs wel dat een en ander nogal gehaast tot stand is gekomen. Ook had Coppola een niet al te ruim budget tot zijn beschikking, redenen dat de tekortkomingen die aan deze ‘Dementia 13′ opvallen hem wellicht ook weer niet al teveel aangerekend kunnen worden.

Gevolgen voor de kwaliteit van Coppola’s film heeft het echter wel. Naast de vermelde onvolkomenheden speelt een en ander zich in een traag tempo af, wordt er veel gepraat en is het weleens lang wachten op iets noemenswaardigs dat komen gaat. Qua horror wordt het een en ander niet al te ijzingwekkend. Er zijn wel wat in beeld gebrachte wandaden, die echter, ook met het jaartal van deze film in gedachten, opvallend ingehouden voorbijkomen. Dan zijn er diverse scenes die Coppola wel als eng of beklemmend probeert over te laten komen, maar die – met als meest illustratief voorbeeld de scène met de close-ups van het bewegende speelgoed – eerder een averechtse uitwerking hebben. Het kan daardoor wel eens moeilijk zijn om de aandacht bij de ontwikkelingen te houden. Aan de andere kant weet Coppola toch ook herhaaldelijk diverse scènes verdienstelijk vorm te geven, de nodige spanning geleidelijk effectief op te bouwen en vast te houden en de nodige nieuwsgierigheid op te roepen aangaande hoe in de diverse mysteries de vork in de steel zit.

Her en der op zich verdienstelijk acteerwerk. Alleen jammer dat de diverse twijfelachtige verhaallijnen en gebeurtenissen het acteerwerk qua geloofwaardigheid ondermijnen en dat verschillende personages niet al teveel sympathie oproepen. Te beginnen met de bij vele horrorfans niet onbekende Patrick Magee als de ietwat arrogante en zich als detective opwerpende familiedokter. Hetzelfde geldt voor de kille, afstandelijke en hooghartige lady Haloran, evenals dat bij diverse van haar familieleden en hun aanhang het geval is. Jammer dat er aangaande de portrettering van de verschillende personages niet is gekozen voor een meer sympathieke benadering om het medeleven bij deze en gene en daarmee de betrokkenheid bij het hele verhaal te vergroten.

Het maakt deze vroege Coppolafilm tot een niet al te opvallende binnen het horror- en/of mysteriegeoriënteerd genre. Voor de liefhebbers van Coppola’s werk is het weliswaar altijd interessant om een van zijn vroege producties te zien, al is het dan niet representatief voor zijn regisseurskwaliteiten zoals die in latere producties van zijn hand naar voren zijn gekomen. Afgezien daarvan heeft deze ‘Dementia 13′ weliswaar zijn aardige of geslaagde momenten en is het duister en sfeervol genoeg, maar heeft het ook teveel ondermijnende tekortkomingen om het als een hoogvlieger aan te merken.

Frans Buitendijk