Der amerikanische Freund – The American Friend (1977)
Regie: Wim Wenders | 121 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Bruno Ganz, Dennis Hopper, Lisa Kreuzer, Gérard Blain, Nicholas Ray, Samuel Fuller, Peter Lilienthal, Daniel Schmid, Jean Eustache, Rudolf Schündler, Sandy Whitelaw, Lou Castel, Ismael Alonso, David Blue, Andreas Dedecke, Satya De La Manitou, Adolf Hansen, Rosemarie Heinikel, Heinz Joachim Klein, Stefan Lennert, Heinrich Marmann, Gerty Molzen, Klaus Schichan, Axel Schiessler, Wim Wenders
Tom Ripley is een van de meest charismatische misdadigers in de literatuur. Ripley werd bedacht door schrijfster Patricia Highsmith en speelt de hoofdrol in vijf boeken (uitgebracht van 1951 tot 1991, soms met een tussenpoos van vijftien jaar). Op een volstrekt gewetenloze manier begaat hij zijn moorden en weet er altijd mee weg te komen. ‘Ripley’s Game’, het derde boek uit de “Ripliad” werd gepubliceerd in 1974 en drie jaar later gebruikte Wim Wenders het verhaal als basis voor zijn film ‘Der amerikanische Freund’. De Duitse cineast castte Dennis Hopper in de zo belangrijke rol van Tom Ripley, maar hoewel de prestatie van de in die tijd aan drugs en drank verslaafde acteur er een van formaat is, is Bruno Ganz als Jonathan Zimmerman het die de show steelt. Zijn vertolking van de lijstenmaker is subliem. De paranoïde gevoelens over zijn ziekte maken dat hij bijna een hypochonder wordt en Ganz overtuigt erg in deze scènes. Tegelijkertijd is hij een echte family man, de sequenties met zijn zoontje zijn erg vertederend. De kijker kan zich identificeren met Jonathan, ondanks zijn overdreven angst voor zijn ziekte, en dat maakt het verhaal des te meeslepender. Ook zijn morele tweestrijd over het al dan niet vermoorden van een mens voor financiële zekerheid voor zijn gezin komt levensecht over.
Dankzij een enkele opmerking van Jonathan tijdens een veiling (“I heard about you”) besluit de sinistere kunsthandelaar Ripley om wraak te nemen. Dat hij de opmerking meer dan verdiend heeft, doet er wat hem betreft niet toe. Hij komt erachter dat Jonathan een bloedziekte heeft en met deze wetenschap is wraakneming een peulenschil voor de geraffineerde Ripley. Om zijn gezin van voldoende inkomen te voorzien na zijn dood heeft Jonathan natuurlijk behoefte aan liquide middelen. Ripley verwacht daarom dat hij het aanbod iemand voor veel geld te vermoorden met beide handen aan zal grijpen. De met Ripley bevriende crimineel Minot (Gérard Blain) zoekt een niet-professionele huurmoordenaar en de lijstenmaker lijkt geknipt voor deze baan. Jonathan is echter een man van principes en weigert. Vervolgens zorgt Ripley ervoor dat Jonathan in Parijs een second opinion kan krijgen van een gerenommeerd arts. Als Jonathan daar hoort dat zijn ziekte in een vergevorderd stadium is, hapt hij toe en besluit hij de opdracht aan te nemen. In een zeer beklemmende scène in een metro en in het metrostation (die roltrappen zullen nooit meer dezelfde zijn) begaat hij zijn eerste moord. Eenmaal terug in Duitsland ontvangt Jonathan slechts de helft van het geld, maar Minot belooft hem dat hij de rest zal ontvangen als hij nog iemand vermoordt.
De plot intrigeert, ondanks dat er wat zaken zijn die opheldering behoeven, zoals waarom de mensen die Jonathan vermoordt, dood moeten. Het uiterlijk van de film maakt echter dat de kijker zich over plotgaten pas druk maakt als de film allang afgelopen is. De sfeer van de film mag zeker Hitchcockiaans genoemd worden. Wenders is er in geslaagd met ‘Der amerikanische Freund’ een film af te leveren die zowel voldoet als thriller als karakterdrama. De Duitse regisseur castte twee van zijn helden, regisseurs Nicholas Ray (‘Rebel Without a Cause’) en Samuel Fuller (‘The Big Red One’) in bijrollen, zodat de film ook als hommage opgevat kan worden. Hoewel hier en daar de scènes wel wat ingekort hadden mogen worden, is ‘Der amerikanische Freund’ zeker de moeite waard. Niet alleen voor Wenders-fans of Ripley-liefhebbers, maar ook voor mensen die Dennis Hopper in zijn hoogtijdagen willen zien acteren. En voor iedereen die van een sfeervolle thriller houdt.
Monica Meijer