Der Baader Meinhof Komplex (2008)

Regie: Uli Edel | 150 minuten | drama, biografie, misdaad, geschiedenis | Acteurs: Martina Gedeck, Moritz Bleibtreu, Johanna Wokalek, Bruno Ganz, Simon Licht, Jan Josef Liefers, Alexandra Maria Lara, Heino Ferch, Nadja Uhl, Hannah Herzsprung, Niels-Bruno Schmidt, Stipe Erceg, Daniel Lommatzsch, Vinzenz Kiefer, Volker Bruch

‘Der Baader Meinhof Komplex’ is een film die in Duitsland een open zenuw raakt. De Rote Armee Fraktion (RAF) uit 1968 kende in Duitsland veel sympathisanten en de RAF streed aanvankelijk tegen het fascistische oorlogsverleden van Duitsland. ‘Der Baader Meinhof Komplex’ is een gelikte actiefilm geworden met felle geweldsscènes, gemaakt naar Hollywood-achtige tradities.

De film begint met een stukje inleidende moderne geschiedenisles. De Sjah van Iran komt in Duitsland op bezoek, er zijn felle demonstraties en de politie blijft afzijdig als aanhangers van de Sjah demonstranten in elkaar beginnen te slaan. Via een mengeling van speelfilm met journaalbeelden over de studentenprotesten in Parijs (1968), beelden uit Vietnam en de aanslag op Rudi Dutschke ervaren we het tijdsklimaat waarin de RAF op veel sympathie kon rekenen.

In 1970 werd door Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Ulrike Meinhof de RAF opgericht, een links-extremistische organisatie, die banken overviel, bomaanslagen uitvoerde en ontvoeringen pleegde. De acties van de RAF hielden Duitsland lang in haar greep en leidden naar een ongekend grote terreur die uiteindelijk via een enorme politiemacht en massale overheidsoptredens werd bestreden. In de periode dat de groep actief was zijn meer dan dertig moorden gepleegd, maar ook veel daders omgekomen of gearresteerd.

Dragende rollen zijn voor Martina Gedeck (als Ulrike Meinhof), Moritz Bleibtreu (als Andreas Baader) en Johanna Wokalek (als Gudrun Ensslin). Dé ster van de film is echter Johanna Wokalek: zoals zij Gudrun Ensslin neerzet – compromisloos, bloedfanatiek en bereid alles en iedereen voor haar idealen te offeren – is fenomenaal.

Naast een fraaie weergave van de processen na hun arrestatie en de periode van hun eenzame opsluiting laat de film zien hoe daarna een tweede generatie van de RAF is ontstaan die samenwerkte met Arabische terroristen bij een vliegtuigkaping. Nadat Baader, Ensslin en Jan-Carl Raspe dood in hun cel aangetroffen werden. maakte de RAF haar dreiging om Hanns-Martin Schleijer te doden waar: de ontvoerde werkgeversvoorzitter werd dood aangetroffen in de kofferbak van een auto. De officiële verklaring dat de groep in de cel zelfmoord had gepleegd, werd van diverse kanten betwijfeld, maar de film is hier duidelijk in.

De massabetogingen, de gevechten op straat, de terreuraanslagen die steeds verder gingen en de repressie van de overheid zijn overtuigend weergegeven, de facto is er (te?) veel aandacht voor het geweld. De karakters zijn niet echt met grote diepgang uitgewerkt, aan de karakters van prominente slachtoffers als Siegfried Buback en Hanns-Martin Schleijer is geen aandacht geschonken. Zij worden bijna terloops opgevoerd.

Dit valt de filmmakers aan te merken. De verhaallijn in de film volgt vooral de daders, de slachtoffers zijn wat ‘verwaarloosd’. Wat zonder meer sterk is dat de film duidelijk maakt dat het aureool van de verdedigers van de romantische linkse idealen uit dat tijdsbeeld duidelijk wordt afgebroken. Waren het wellicht aanvankelijk ‘idealistische linkse jongeren’ en ‘romantische revolutionairen met hooggestemde idealen’, allengs verwerden zij tot meedogenloze en niets en niemand ontziende moordenaars die hun politieke doelstellingen al lang hadden verlaten.

De film biedt een fascinerend tijdsbeeld van de recente Duitse geschiedenis, maar de verhaallijn blijft wat aan de lichte kant. Met de duurste Duitse productie ooit is een grote film ontstaan die, gegeven de geschiedenis die wordt uitgebeeld, zonder meer boeiend is om te gaan zien. De film heeft genoeg te bieden voor een breed publiek. ‘Der Baader Meinhof Komples’ breekt de mythes van de RAF toch enigszins af en voldoet vooral als actiefilm. Een fraai tijdsbeeld en een stuk moderne geschiedenis dat – ondanks de kritische opmerkingen – toch gezien moet worden.

Rob Veerman

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 20 november 2008