Der Himmel über Berlin (1987)
Regie: Wim Wenders | 127 minuten | drama, romantiek, fantasie | Acteurs: Bruno Ganz, Solveig Dommartin, Otto Sander, Curt Bois, Peter Falk
Hoe zou het zijn om op de wereld neer te kijken, gedachten te kunnen lezen en mensen met een onzichtbare handoplegging een hart onder de riem te steken? Kortom, hoe zou het zijn om een engel te zijn? Dit is een interessante vraag. Echter, in ‘Der Himmel Über Berlin’ wordt de hoofdrol gespeeld door twee engelen, die zich verwonderen hoe het zou zijn om, al was het maar voor een dagje, een mens te zijn.
Alhoewel zij als engelen alwetend zijn – ze kunnen de gedachten lezen van iedereen die in hun nabijheid is – en bovendien onsterfelijk, lijken ze toch niet helemaal gelukkig. Damiel, gespeeld door Bruno Ganz, verlangt er naar om als mens door de stad te struinen, een kopje koffie te drinken, naar de kapper te gaan, met anderen te kunnen praten. Kortom, opgemerkt te worden en met anderen lief en leed te kunnen delen. Wanneer hij op een gegeven moment een jonge trapeze-artieste ontdekt en warme gevoelens voor haar begint te koesteren, weet Damiel het zeker. Hij wil niet langer engel zijn, maar mens.
‘Der Himmel über Berlin’ is een twee uur durende toer door de metropool Berlijn. Een buitengewoon interessante stad die ten tijde van de opnamen nog immer gescheiden werd door de beruchte Berlijnse muur. Als alziende engelen vliegen wij over de gebouwen, kijken we naar binnen in woonkamers en neer op de straten. Bovendien worden we voorzien van een gave waar velen van dromen, we krijgen een kijkje in de menselijke gedachten. Bij vrijwel iedereen die door de camera vastgelegd wordt, krijgen we – aan de hand van een voice-over – te horen wat hem of haar bezighoudt.
Door de film heen is een gedicht geweven van Peter Handke, dat over het jong zijn verhaalt. Dit gedicht kan tegelijkertijd gezien worden als een representatie van de wijze waarop de engelen naar de mensen lijken te kijken. Zij verlangen er naar om de wereld op dezelfde wijze te kunnen ervaren als deze – in vergelijking met hen – nog jonge en vrij primitieve wezens.
Bovenal is het een film over het leven en vooral over de vergankelijkheid hiervan. Er is zoveel narigheid in de wereld. We doen elkaar zoveel pijn. Desalniettemin tonen de engelen ons dat we een leven leiden waar anderen wel degelijk jaloers op kunnen zijn. We moeten niet vergeten te genieten van de kleine geneugten des levens. Wees blij als je kleuren kunt zien, kunt ruiken, kunt proeven, dingen kunt aanraken en met anderen kunt communiceren.
Als je de film op deze manier benadert, de positieve boodschap eruit weet te filteren en je je openstelt voor de subtiele humor, het sterke acteren, de geloofwaardige monologen en dialogen, het prachtige beweeglijke camerawerk, de sterke muzikale score en het aparte kleurgebruik, en je je niet teveel stoort aan het hoge filosofische gehalte, is ‘Der Himmel über Berlin’ een ontzettend interessant werk dat zeker meer dan eenmaal bekeken kan worden.
Voor de muziekliefhebber valt er bovendien te genieten van een fragment uit een live-optreden van de toentertijd in Duitsland woonachtige Nick Cave (and the Bad Seeds). Zijn muziek is terug te vinden in meerdere films van Wim Wenders.
Zes jaar na ‘Der Himmel über Berlin’ maakte Wenders met ‘In weiter Ferne, so nah!’ een vervolg, waarin we opnieuw een aantal engelen in de stad Berlijn volgen, dat met weemoed neerkijkt op het leven van haar menselijke inwoners. In 1998 verscheen ‘City of Angels’, een Amerikaanse remake van ‘Der Himmel über Berlin’.
Vincent Nijman
Waardering: 4
Bioscooprelease: 3 maart 1988