Diego Maradona (2019)

Regie: Asif Kapadia | 130 minuten | documentaire

Het zijn sterke schouders die de weelde kunnen dragen, aldus luidt een bekend gezegde. Maar sterke schouders alleen is niet genoeg, bewijzen de hoofdpersonen in de documentaire-trilogie van de Britse filmmaker Asif Kapadia. In ‘Senna’ (2010) zagen we hoe de legendarische autocoureur Ayrton Senna niet alleen de sportieve strijd aanging met zijn rivaal Alain Prost, maar ook de politieke machtsspelletjes in de Formule 1 durfde aan te kaarten. Tegen de gevaren en risico’s die het autoracen op het allerhoogste niveau met zich meebrengen, was echter zelfs hij niet opgewassen: in 1994 op dertigjarige leeftijd kwam hij om het leven na een crash op het circuit van San Marino. Al even tragisch en kort was het leven van zangeres Amy Winehouse, die door Kapadia vereeuwigd werd in ‘Amy’ (2015). Een uniek muzikaal talent dat vanuit haar hart zong en op die manier haar eigen problemen probeerde te analyseren. Via haar muziek en haar stormachtige levensstijl maakte ze zichzelf enorm kwetsbaar en daardoor een interessante prooi voor de meedogenloze media en allerlei aasgieren die een graantje wilde meepikken. Amy vluchtte in de drank en haar verslaving eiste in de zomer van 2011 zijn definitieve tol toen ze op 27-jarige leeftijd overleed. In tegenstelling tot Senna en Winehouse leeft Diego Armando Maradona, de hoofdrolspeler in Kapadia’s derde film in deze trilogie, nog wel. Maar ook hij past in het rijtje wonderkinderen die al op heel jonge leeftijd tot grote hoogten stegen, om daarna keihard geconfronteerd te worden met de keerzijde van de roem.

De Argentijnse voetballer Diego Maradona is de verpersoonlijking van de controverse. Hij groeide op in de straatarme wijk Villa Fiorito ten zuiden van Buenos Aires, bij liefdevolle ouders. Op tienjarige leeftijd werd hij ontdekt door scouts van Argentinos Juniors, waarna hij snel carrière maakte. Via Boca Juniors belandt hij op 21-jarige leeftijd bij FC Barcelona, dat een recordbedrag voor hem neerlegt. Blessures, ziekte, aanpassingsproblemen en provocerend gedrag zorgen ervoor dat de wegen tussen de club en de sterspeler zich twee jaar later al scheiden. Kapadia haakt aan vanaf het moment dat Maradona in 1984 een opmerkelijke carrièremove maakt: hij tekent bij SSC Napoli, een ploeg die amper wat gewonnen heeft. Naar eigen zeggen hoopt hij daar rust te vinden, en om lekker te kunnen voetballen. Dat de rust in het voetbalgekke Italië ver te zoeken is, zien we direct in de geweldige eerste scène van de film. Een auto met Maradona aan boord scheurt door de drukke straten van Napels, om hem af te leveren bij het San Paolo-stadion waar de Argentijnse sterspeler tijdens een persconferentie officieel aan het publiek gepresenteerd wordt. De eerste vraag van een journalist is direct een pikante: of Maradona wel op de hoogte is van het feit dat de Camorra, de Napolitaanse maffia, de scepter zwaait over de stad. De verbouwereerde voetballer kijkt aarzelend in de richting van voorzitter Corrado Ferlaino, die de persmuskiet direct op zijn plaats zet en alle banden van de club met de maffia afdoet als laster. De toon is echter gezet: Maradona is beland in een wespennest. Een plek waar de rebelse straatvoetballer zich echter prima thuis voelt. De heftige spreekkoren die de Napolitanen tijdens uitwedstrijden ten deel vallen, prikkelen hem alleen maar meer om een goed resultaat neer te zetten. Elk seizoen eindigt Napoli hoger in de Serie A en in 1987 wordt, onder aanvoering van Maradona, de eerste landstitel in de wacht gesleept, wat bij de Napolitaanse bevolking tot een maandenlang stadsfeest leidde.

Hoewel Maradona geen enkel fysiek voordeel heeft – hij is slechts 1.65 meter, aan de stevige kant en niet de allersnelste – wist hij met zijn uitstekende techniek, spelinzicht, balcontrole en creativiteit uit te groeien tot een van de beste voetballers van de twintigste eeuw. De beeldfragmenten uit de wedstrijden zijn voor voetballiefhebbers dan ook om te smullen, zelfs als ze controversieel zijn, zoals de memorabele ‘Hand van God’-goal in de kwartfinale van het WK in 1986 tegen Engeland. Die wedstrijd toont overigens beide kanten van Maradona, want naast die verguisde 1-0, was er ook de geniale rush langs vijf Britten die de 2-0 zou betekenen en door de FIFA verkozen zou worden tot ‘Doelpunt van de eeuw’. Argentinië zou uiteindelijk ook de finale winnen; iets wat uiteraard groots gevierd werd door Maradona en zijn teammaten. Want feesten kon Maradona als geen ander, wisten ze ook in Napels waar hij de lokale maffiakopstukken inmiddels tot zijn intimi rekende. Drugs en vrouwen vormen zijn zwakte. Terwijl zijn vrouw Claudia zwanger is, bevalt een van zijn minnaressen in een Napolitaans ziekenhuis van zijn zoon. De kranten smullen ervan, maar Maradona ontkent alles. Maar het is zijn cocaïneverslaving die hem daadwerkelijk in de problemen brengt. Zijn grillige gedrag maakt hem steeds minder geliefd onder de ‘Tifosi’ (Italiaanse voetbalfans); iets wat zijn dieptepunt krijgt tijdens het WK van 1990, waarbij Maradona het met Argentinië in de kwartfinales moet opnemen tegen Italië, nota bene in het San Paolo-stadion in Napels. De stervoetballer is zo arrogant om te denken dat hij, wiens portret in veel Napolitaanse huishoudens naast dat van Jezus Christus hangt, hem de zege gunnen. Maar aan het einde van de rit is zelfs een Napolitaan een Italiaan. De Argentijnen winnen de strafschoppenserie en Maradona dompelt Italië in rouw. Niemand wordt meer verguisd dan hij, in een land waar hij niet lang geleden nog op handen gedragen werd.

Net als bij ‘Senna’ en ‘Amy’ maakt Kapadia ook in ‘Diego Maradona’ hoofdzakelijk gebruik van authentiek (en veelal nooit eerder vertoond) beeldmateriaal uit de archieven van onder meer SSC Napoli en Maradona zelf. De korrelige en soms nogal beweeglijke beelden laten de jaren tachtig schitterend herleven. Kapadia laat de voor documentaires zo vaak toegepaste ’talking heads’ achterwege, maar laat betrokkenen de gebeurtenissen uitsluitend mondeling toelichten wat de vaart er goed inhoudt. Met name bij ‘Amy’ wist hij de kijker tot nieuwe inzichten te brengen; hij liet ons op een andere manier naar haar leven kijken waardoor we begrip kregen voor haar soms onbegrijpelijke handelen. Bij ‘Diego Maradona’ probeert Kapadia dat ook, maar slaagt hij daar veel minder in. Eén van de verklaringen, gegeven door Maradona’s personal trainer Fernando Signorini, is dat de voetballer een gespleten persoonlijkheid heeft: enerzijds is er Diego, een verlegen moederskindje dat zijn eenvoudige roots nooit zal verloochenen, anderzijds is er de monsterlijke creatie Maradona, die zijn arrogantie als ultieme wapen inzet om de druk van de media de baas te kunnen zijn. Deze theorie is interessant, maar wordt niet voldoende uitgewerkt. Het feit dat Maradona zo doorsloeg omdat hij geen andere manier zag om onder het moordende contract met Napoli (lees: de Camorra) uit te kunnen komen, pakt ook niet uit op de manier waarop Kapadia dat graag zou willen. Na zijn actieve loopbaan bleef Maradona een controversiële figuur, die meer gevoelens van afschuw en schaamte opriep dan een gevoel van medelijden. Aan het einde van de film zien we de ooit zo gevierde voetballegende, opgeblazen en tientallen kilo’s te zwaar, in een talkshow huilend vertellen dat hij in een psychiatrische kliniek aan zichzelf werkt. Het raakt ons niet. Daarvoor is Maradona te grillig, te wispelturig, te ongeloofwaardig en te weinig sympathiek.

Als tijdsdocument en als lofdicht op de voetballende kwaliteiten van de ooit zo befaamde Argentijn is ‘Diego Maradona’ met zijn unieke archiefbeelden geweldig goed geslaagd. Als portret van Maradona schiet deze film van Kapadia echter tekort. Waar hij in ‘Senna’ en vooral ‘Amy’ zijn bejubelde hoofdpersonen wist terug te brengen tot menselijke proporties, blijft Maradona een ondoorgrondelijk genie met wie we ons maar moeilijk kunnen vereenzelvigen.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 8 augustus 2019
DVD-release: 22 november 2019