District 9 (2009)

Regie: Neill Blomkamp | 111 minuten | actie, science fiction, thriller | Acteurs: Sharlto Copley, Jason Cope, Nathalie Boltt, Sylvaine Strike, Elizabeth Mkandawie, John Summer, William Allen Young, Greg Melvill-Smith, Greg Melvill-Smith, Nick Blake, Morena Busa Sesatsa, Themba Nkosi, Mzwandile Nqoba, Barry Strydom, Jed Brophy, Louis Minnaar, Vanessa Haywood, Marian Hooman, Vittorio Leonardi, Mandla Gaduka, Johan van Schoor, Stella Steenkamp, David James, Kenneth Nkosi, Tim Gordon

Wat is er eigenlijk nodig om van een ander wezen net zo veel te houden als van jezelf, of een ander wezen gelijkwaardig te zien aan mensen? En wat als dat andere wezen niet eens van deze planeet afkomstig is? En wat als dat wezen er uitziet als een groot uitgevallen garnaal op poten? Het wezen krijgt dan een soort ‘Elephant Man’ status, een leuke bezienswaardigheid en interessant wetenschappelijk fenomeen, maar op een gegeven moment is het weer welletjes, dan moet het zijn mond houden en terug in zijn hol, dan is de lol er af. Dan wordt het allemaal een beetje vervelend.

Dat is wat er gebeurt in ‘District 9’. De aliens verliezen hun bijzonderheid en wat overblijft is een last, een zorg. En dan zijn die beesten ook nog eens onooglijk en dan zullen ze ook wel dom zijn (wat absoluut niet het geval is!). Opvallend detail: hun intelligentie moet wel hoog zijn; ze hebben immers dat enorme ruimteschip gebouwd en bestuurd. Bovendien hebben ze zeer geavanceerde wapens, die ze, in tegenstelling tot wat mensen waarschijnlijk zouden doen en ook tot wat mensen van hen hadden verwacht, niet gebruiken! Dat laatste zou kunnen wijzen op een gaatje in het script, maar binnen de algehele boodschap van de film past het dat de makers de aliens bewust geweldloos laten zijn, omdat het die lelijke gedrochten op een subtiele manier ver boven de menselijke moraal laat uitstijgen.

‘Angst’, zo had film ook mogen heten. Angst voor het onbekende, angst voor het eigen hachje (‘ze pikken onze ruimte in’), angst en ontzag voor de overheid en grote bedrijven en de media, die je gek maken met angstige berichtgeving over van alles en nog wat (Mexicaanse griep bijvoorbeeld). En iedereen is overgeleverd aan die angst, zodra men zich eraan ‘overgeeft’. Wat ons weer rechtstreeks in de armen drijft van de ‘echt slechten’, zowel in de vorm van bedrijven als MNU, maar ook individuen die zich niet kunnen verstoppen in de anonimiteit van een bedrijf, maar je gewoon lachend afmaken.  En dan heb je nog Van der Merwe, die symbool staat voor de ‘onschuldige’ mens, maar dus eigenlijk een prototype is van de angstige, goedbedoelende naïeveling, bron van alle ellende en uiteindelijk symbool voor het ultieme menselijke tekortkomen. Uitstekend neergezet door een nog onbekende acteur met de intrigerende naam Sharlto Copley, die een goed navolgbare transformatie doormaakt van dom mens naar alien en zo zijn eigen soort leert kennen.

Een grote pluim voor de nog onbekende Zuid-Afrikaanse regisseur Neill Blomkamp, die, gelukkig gesteund door gigant Peter Jackson (‘LOTR’) zijn testfilmpje ‘Alive in Joburg’ weet om te toveren tot een visueel actiespektakel met een belangrijke boodschap die niet vrolijk is, maar gelukkig wel onderhoudend gebracht wordt (waarschijnlijk de enige voorwaarde waaronder hij überhaupt over komt). En dat terwijl de aliens dit keer niet eens boven New York of Washington hangen! Ach ja, mensen zijn kennelijk toch overal hetzelfde, moeten de financiers gedacht hebben en ze hebben gelijk. Okay, de film heeft geweldige special effects, de aliens zien er fantastisch (lelijk) uit en er zit, zeker na de eerste helft meer dan voldoende supervette actie in. Maar deze film dankt zijn kracht vooral aan het uitstekende idee, het drama dat er in zit en hoe dat is uitgewerkt. Dat zal een ieder die de film gaat zien beamen (hoewel het bij sommigen meer onbewust zal zijn). Het onrecht, de misstanden, de kortzichtigheid, het egoïsme en de roekeloze wreedheid zijn tenenkrommend echt en eigenlijk nauwelijks overdreven als je de mensheid een beetje hebt gevolgd de laatste tijd. Je kan je tijdens de film dan ook meer dan terecht afvragen: hoeveel respect hebben wij eigenlijk voor onszelf? En is respect ‘eigen volk eerst’ of is er dan toch een groter plaatje nodig? Waarschijnlijk dat laatste, maar of dat erin zit?

In een tijd als deze, waarin vreemdelingenhaat een van de grote politieke pijlers aan het worden is in de westerse maatschappijen, komt deze film als geroepen. hij houdt ons namelijk een pijnlijke spiegel voor, want ondanks de saus van actie en visueel spektakel, is ‘District 9’ een zeer menselijke film, in de slechte betekenis van het woord. Menselijke zwakte is de drijvende kracht, valkuilen van gebrek aan begrip en intolerantie, grote hoeveelheden eigenbelang, gebaseerd op existentiële angsten, die leiden tot ongekende wreedheid, misschien niet gepleegd, maar onmiskenbaar gevoed of mogelijk gemaakt door de door de angstige massa. Welkom op aarde.

Arjen Dijkstra

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 8 oktober 2009
4K UHD-release: 14 oktober 2020