Djam (2017)
Regie: Tony Gatlif | 97 minuten | drama | Acteurs: Daphne Patakia, Simon Abkarian, Maryne Cayon, Kimon Kouris, Solon Lekkas, Yannis Bostantzoglou, Eleftheria Komi, Michalis Iatropoulos, Seray Yalçin, Panayotis Stathopoulos, Panayotis Katsabas, Ömer Parmak, Giorgos Sfyridis, Kemal Trak, Mustafa Özan, Korcan Sagdic, Giannis Dermetzoglou
Daphne Patakia zou zo maar the next best thing kunnen worden. De in België opgegroeide actrice met Griekse roots vertolkt een rol in Paul Verhoevens ‘Blessed Virgin’ (2019) en speelt in Tony Gatlifs ‘Djam’ (2017) de titelrol én de sterren van de hemel. Djam is een jonge Griekse vrouw, die met haar stiefvader en diens vrouw (niet haar moeder) woont op het eiland Lesbos. We leren Djam kennen als ze – zonder ondergoed maar met kort rokje – danst en zingt en liefkozend de kapotte boot van haar stiefvader Kakourgos toespreekt. Die boot is de katalysator van het verhaal. Kakourgos (Simon Abkarian) wil in de buurt van zijn restaurantje blijven om de deurwaarders op afstand te houden. Voor de boot gerepareerd kan worden, heeft hij echter een essentieel onderdeel nodig, dat in Istanbul opgehaald moet worden. Hij stuurt Djam op pad, met vaderlijke adviezen, genoeg geld en een aantal opdrachten. Wat volgt is een roadmovie waarin Djam haar eigen weg kiest, soms wel en soms niet de door Kakourgos opgelegde taken vervult en verschillende mensen ontmoet.
Zo sluit ze in Turkije al vrij snel vriendschap met het jonge verdwaalde Franse meisje Avril (Maryne Cayon). Avril wilde migranten helpen bij de Syrische grens, samen met haar vriend, maar die is er met haar geld, paspoort en overige bezittingen vandoor. Djam neemt Avril onmiddellijk onder haar hoede. Zo probeert ze een Turkse ambtenaar met muziek en dans te verleiden om Avril toch haar paspoort te geven. De taal is geen barrière voor de vriendschap, want Djam heeft een tijdlang in Parijs gewoond, tot haar moeder overleed en zij met haar stiefvader terugkeerde naar Griekenland. Wat eerder problematisch is, is Djams bijna schizofrene gedrag. Van het ene op het andere moment kan ze Avril buitensluiten, wegjagen of vernederen, terwijl ze eerder nog poeslief tegen haar is. Avril blijft haar echter trouw volgen.
De muziekstroom rebetiko speelt een belangrijke rol in ‘Djam’, zoals in alle van Tony Gatlifs films muziek van invloed is. Het is de muziek van Djams moeder, en zij heeft het zichzelf ook eigen gemaakt. Op de baglamas (een klein soort luit) speelt ze behendig en boordevol passie en wanneer anderen muziek maken laat zij zonder schroom zien hoe goed ze kan buikdansen. Dat schaamteloze is een opvallende karaktertrek van Djam, een eigenschap die in het verhaal wel een beetje schuurt. Djam kan heel vrouwelijk zijn, wanneer ze danst bijvoorbeeld, maar soms gedraagt ze zich ook als een bootwerker. Zonder gêne trekt ze op een station haar broek naar beneden omdat ‘er iets niet goed voelt daaronder’ en ze laat Avril haar schaamstreek scheren. Omdat de relatie van de twee niet echt verder verdiept wordt dan het vriendschappelijke, voelen die scènes wat overbodig en ongemakkelijk. Meer indruk maakt de onderliggende thematiek: die van de economische malaise én de vluchtelingenproblematiek. In een subtiele, maar hartroerende scène krijgt Avril op Lesbos te zien hoe hard ze in haar beoogde missie nodig zou zijn.
Liefhebbers van Tony Gatlifs eerdere films kunnen met ‘Djam’ niet de mist in gaan: ‘Djam’ bruist van energie, barst uit zijn voegen van de muziek, heeft een fijn stel acteurs en buit de aantrekkingskracht van de geweldige hoofdrolspeelster ten volste uit.
Monica Meijer
Waardering: 4
Bioscooprelease: 19 april 2018
DVD-release: 21 augustus 2018