Dominion: Prequel to the Exorcist (2005)

Regie: Paul Schrader | 117 minuten | drama, horror | Acteurs: Stellan Skarsgård, Gabriel Mann, Billy Crawford, Antonie Kamerling, Andrew French, Clara Bellar, Ralph Brown, Israel Aduramo, Julian Wadham, Eddie Osei

Alleen al de totstandkoming van ‘Dominion: Prequel to the Exorcist’ is al een verfilming waard. Nu de inspiratiestroom zowat opgedroogd is in Hollywood, grijpen de bobo’s steeds vaker terug op oude successen. De een na de andere préhistorische tv-serie wordt verfilmd en klassieke films krijgen allemaal hun eigen prequel, sequel of remake. Zo ook ‘The Exorcist’ van regisseur William Friedkin uit 1973. Hoewel de eerste duivelsuitdrijving alweer zo’n 33 jaar oud is, kan Hollywood maar geen genoeg krijgen van kotsende demonen en vloekende tieners. Dus na lang wikken en wegen besloot filmstudio Warner Bros. dat er een vervolg moest komen op Friedkin’s klassieker. De gerespecteerde auteur/regisseur Paul Schrader mocht de prequel inblikken.

Toen de filmbonzen van Warner de film zagen kregen ze het benauwd. Er zit te weinig horror in de film, er vloeit geen bloed en erwtensoep is nergens te bekennen: dat was niet de bedoeling! Schrader werd ontslagen van de set en het was aan actieregisseur Renny Harlin om een heftigere versie van ‘Dominion’ te maken. Hoewel Warner Bros. tevreden was met Harlin, liet het publiek het afweten. De actie-Exorcist flopte aan de bioscoopkassa’s. Dat is pech hebben dus. Om de productiekosten terug te verdienen besloot Warner om alsnog de afgekeurde versie van Schrader op dvd te zetten en het ding in de winkelschappen te leggen. De mensen van Dutch Film Works hebben de film in een stijlvolle steelcase gestopt in de hoop dat de consument Schader’s getroubleerde film alsnog een kans geeft.

In ‘Dominion: Prequel to the Exorcist’ leren we de jonge Father Merrin (Skarsgård) kennen. De geestelijke worstelt met de demonen uit zijn verleden. Zo is Merrin getuige geweest van een gruwelijke slachting die door de Nazi’s, onder leiding van de ijskoude Kessler (onze Antonie Kamerling), zijn gepleegd. Overmand door schuldgevoel heeft Merrin zijn geloof in God afgezworen. De voormalig geestelijke verdrinkt zich in zijn nieuwe baan als archeoloog. Als hij in Afrika een verborgen tempel ontdekt, verandert zijn leven. Het bouwwerk blijkt behekst te zijn. Om de duivel uit te drijven moet Merrin zijn geloof in God hervinden. Alsof dat nog niet moeilijk genoeg is moet Merrin ook de lieve vrede bewaren tussen een woeste Afrikaanse stam en het Britse leger.

Na alle commotie rond de Exorcist-prequel ben je al geneigd om deze film maar gewoon aan je voorbij te laten gaan. Slechte publiciteit is dodelijk voor een prestigieuze film als deze. En eerlijk is eerlijk: er is zeker iets te zeggen voor de kritiek op Schrader’s film. De beste man heeft zeker geen technisch hoogstandje afgeleverd. Toch is ‘Dominion’ best een kijkbeurt waard. Vleesetende koeien, Furbyesque wolven en brakende demonen: ja ‘Dominion: Prequel to the Exorcist’ is een horrorfilm. Een bizarre en niet altijd overtuigende horrorfilm om precies te zijn. Ondanks enkele tekortkomingen is de film best genietbaar.

Zo rampzalig slecht als de studiobonzen je wilde doen geloven is de film echt niet. Sterker nog: het is ongelooflijk dat cinematografische misbaksels als ‘The Dark’ en ‘Date Movie’ wèl door de kwaliteitskeuring komen en Schrader’s film niet. Deze prequel is niet zozeer een een tegenvallende exorcist-film, maar eerder een teleurstellende Schrader-film. De auteur/regisseur heeft de wereld getrakteerd op klassiekers als ‘Taxi Driver’, ‘Raging Bull’ en ‘Hardcore’. Tussen al dat filmische geweld valt het wat warrige en oppervlakkige ‘Dominion’ wat tegen. Toch heeft ook deze horrorthriller die kenmerkende, trage camerastijl van Schrader. Helaas is stijlvastheid alleen, lang niet genoeg om ‘Dominion’ uit het slop te trekken. Het grootste manco van ‘Dominion’ is zonder meer het script. De film is warrig en enigzins onsamenhangend geschreven. Er zitten interessante plotwendingen en zijlijntjes in de film, maar helaas wordt er weinig mee gedaan. Ook een groot aantal personages wordt niet uitgediept. Zo is de naderende oorlog tussen de Afrikaanse stam en de Britten te fragmentarisch belicht, jammer want dat gaat ten koste van de spanning. Ook de botsing tussen Merrin en de Britten mist een scherp randje. ‘Dominion’ zit vol goedbedoelde ideeën die helaas niet worden uitgebuit.

Toch blijft de film interessant vanwege de sterke rol van Skarsgård. De Zweedse acteur trekt moeiteloos de hele film naar zich toe. Hoewel Skarsgård’s versie van Father Merrin een wat teruggetrokken, depressieve man is blijft hij een aansprekend karakter. Sympathiek is onze held niet, maar zijn gedrongen houding en afwezige blik verraden een gruwelijke verleden dat hem dagelijks kwelt. Ondanks zijn eigen sores is Merrin een betrokken man. Een man die teveel ellende heeft gezien om nog in een barmhartige God te geloven. Toch moet de gebroken geestelijke zij geloof weer oppakken. Merrin’s innerlijke strijd is de spil van de film en juist dat element is bijzonder sterk uitgewerkt door Schrader.

Schrader belicht Merrin’s desillusies over het Christelijk geloof. Oervragen als God’s invloed op de mensheid of juist het gebrek eraan komen aan de orde. Ook het fanatisme waarmee de kerk ‘wilden’ als de Afrikanen wilde bekeren komen aan bod. Het superieuriteitsgevoel van geciviliceerde Westerlingen versus primitief levende stammen wordt ook nog even aangestipt door Schrader. Zijn wij echt zo beschaafd als we zelf denken? Als we ‘Dominion’ moeten geloven niet, de Afrikaanse stammen leiden een veel eerzamer en eerlijker leven dan de decadente Westerlingen die het leefgebied van de inboorlingen schaamteloos inpikken. De film snijdt interessante thema’s aan. Zo noemen de Britten de Afrikanen ‘wilden’ die primitieve goden aanbidden en dieren opofferen, maar zijn zij zelf wel zoveel anders dan deze oermensen? Schrader voert de Christenen op als ietwat fundamentalistische mensen die koste wat het kost de ‘godeloze’ Afrikanen willen bekeren. Onder de vlag van God wordt er karaktermoord gepleegd op individuen, een ware Christen leeft enkel voor Hem en offert zijn/haar identiteit en cultuur op. Een Afrikaans gezin wordt door verstoten door zijn traditionele dorpsgenoten als ze zich bekeren, de schaduwkant van de zogenaamde beschaving.

Tijdens het oproepen van dergelijke wezenlijke vragen over het geloof is Schrader op zijn best. ‘Dominion’ heeft een aantal intrigerende momenten, zo zijn de confrontaties tussen de gedeprimeerde Merrin en de diepgelovige Father Francis, een rol van Mann, erg sterk. De verbale strijd wordt knap gespeeld en boeiend. Grappig, of eigenlijk schrijnend genoeg, zijn juist de horrorscènes het zwakke punt van deze griezelfilm. De meeste special effects komen uit de computer en dat zie je. Niet alleen ogen de computerbeelden erg gedateerd, ze zien er ook nog eens erg onnatuurlijk en grotesk uit. Een voorbeeld: de wezens die voor wolven door moeten gaan lijken wel op bizarre Furby’s met hoektandjes.

Ook computergegenereerde koeien die vlees(!) eten ogen erg ongeloofwaardig en nep. Echt goor of spannend wordt Schrader’s werk dus niet, al zit er wel een schokkende scène rond een doodgeboren baby in. Het is danzij de sfeervolle soundtrack van Angelo Badalamenti dat de meeste griezelscènes nog enigzins werken. De muziek is heerlijk dromerig en wordt nergens opdringerig.

‘Dominion: Prequel to the Exorcist’ is een van Paul Schrader’s mindere films. Toch is de film de moeite waard, al was het alleen maar voor de sterke rol van Skarsgård en de betoverende soundtrack. ‘Dominion’ is zeker geen duivels goede film, maar ook zeker niet het Satanisch slechte prul dat de Hollywoodstudio’s erin zagen.

Frank v.d. Ven

Waardering: 3

Bioscooprelease: 27 oktober 2005