Dorian Gray (2009)

Regie: Oliver Parker | 108 minuten | drama, horror, thriller, romantiek, fantasie, misdaad | Acteurs: Ben Barnes, John Hollingworth, Pip Torrens, Fiona Shaw, Ben Chaplin, Caroline Goodall, Maryam d’Abo, Michael Culkin, Colin Firth, Emilia Fox, Nathan Rosen, Jeff Lipman, Louise Kempton, Douglas Henshall, Rachel Hurd-Wood

‘Dorian Gray’ wordt op de blu-ray gepromoot met de woorden “Een meeslepende fantasy-thriller rondom het personage uit ‘The League of Extraordinary Gentleman'”. Het is een beetje treurig dat het niet genoeg is om te refereren aan de schepper van dit personage en verhaal, de beroemde Ierse dichter en schrijver Oscar Wilde, maar ergens ook wel begrijpelijk. Als het namelijk de bedoeling van de makers is om een jonge doelgroep te bereiken, lok je geen kijkers de bioscoop of videotheek met verwijzingen naar een of andere “stoffige” dichter. Toch is het maar gelukkig dat tijdens het kijken naar ‘Dorian Gray’ associaties met de eerder genoemde “Extraordinary”-film grotendeels weg blijven, want deze “hippe” superheldenfilm is nu niet bepaald een aanbeveling. ‘Dorian Gray’ is een aangename verrassing, op vele fronten. Enerzijds is het inderdaad de hippe, stijlvolle film – met knappe jonge mensen, seks, en spanning – die de makers, of marketeers, voor ogen hadden. En anderzijds bevat de film nog genoeg diepte, symboliek, en poëtische dialogen om de “serieuze” kijker geïnteresseerd te houden. Het is een knappe balanceeract die regisseur Oliver Parker hier uitvoert. Hij slaagt erin van ‘Dorian Gray’ een film te maken die vermaakt, intrigeert, en angst aanjaagt, in een bijna perfecte dosering.

‘Dorian Gray’ is niet perfect maar doet een heleboel goed. Wat het eerste in het oog springt is de prachtige recreatie van het Victoriaanse Londen. De kostuums, de interieurs, het straatbeeld: het neemt je allemaal moeiteloos mee in het Londen van de negentiende eeuw, met de spannende muziek verder bijdragend aan het mysterieuze, gotische horrorsfeertje dat de film steeds krijgt. Vervolgens is er hoofdrolspeler Ben Barnes als Dorian Gray. De jonge acteur die eerder te zien was als prins Caspian, is een verrassend goede keuze voor het titelpersonage. Hij heeft een perfecte schoonheid, als van een model, ideaal om de obsessie met jeugdigheid en schoonheid geloofwaardig te maken. Daarnaast blijkt hij met de meer dramatische nuances van zijn rol ook aardig uit de voeten te kunnen: hij kan zowel de sympathieke als onschuldige Dorian spelen (in het begin van de film), als later de arrogante, emotieloze, en meedogenloze Dorian, die alleen op genot uit is. En af en toe breken er uitbarstingen van spijt en droefheid door zijn pantser heen. De overgangen tussen deze fases hadden wat geleidelijker gekund, en ook had er wat meer tijd met de sympathieke, en later gewetensvolle Dorian doorgebracht kunnen worden, om zo beter met hem mee te kunnen leven, maar dat kan de acteur moeilijk aangerekend worden.

Dat is misschien het enige echte minpunt: dat Dorian niet goed genoeg als persoon tot leven komt. Wanneer Dorian aan het einde van de film bij zinnen komt, is zijn morele inzicht toe te juichen en wíl de kijker hem als tragische held kunnen zien, maar dit lukt niet helemaal omdat de ommekeer wat haastig plaatsvindt. Wanneer Dorian laat in de film een knappe vrouw ontmoet die hem intellectueel uitdaagt, heeft hij een liefde gevonden die hem zal transformeren, maar de relatie krijgt niet genoeg tijd om te ademen om haar geloofwaardig te maken. Emotioneel gezien is de film daarom uiteindelijk minder effectief dan hij zou moeten zijn.

Toch klopt er daarnaast veel aan de film. De thematiek is ruim een eeuw later nog onveranderd krachtig. De obsessie met schoonheid en jeugdigheid is natuurlijk in bijna geen andere industrie zo sterk als in de filmindustrie (hoewel het voor vrouwen doorgaans meer een probleem is dan voor mannen). Daarnaast wordt het idee dat het leven maakbaar is en dat geluk zoveel mogelijk gemaximaliseerd moet en kan worden, ook steeds populairder. Iedereen wil op wereldreis of “zichzelf” vinden als de relatie even niet zo goed gaat (à la ‘Eat Pray Love’). Van elk moment moet intens worden genoten maar wordt een mens hier gelukkig van? Stel dat je altijd jong en mooi zou kunnen zijn, word je daar per se gelukkig(er) van? Het zijn interessante vragen waar Dorian in dit verhaal zijn eigen antwoorden op zal vinden, en waarover de kijker ook zal moeten nadenken.
Dorian sluit een soort pact met de duivel om dit gedachte-experiment waarheid te laten worden, wat in de film zowel letterlijke als figuurlijke horror oplevert.

Het pact van Dorian wordt vrij expliciet gemaakt, met een schilderij dat echt lijkt te leven en direct het leven van zijn onderwerp lijkt te beheersen en te dirigeren. Het is hier niet alleen zo dat Dorian door zijn obsessie met schoonheid en genot een monster in zijn geest heeft gecreëerd: het schilderij is hier ook daadwerkelijk een monster geworden. Een monster dat wel wijselijk uit beeld wordt gehouden gedurende het grootste gedeelte van de film. Soms wordt het “gezichtspunt” van het schilderij ingenomen wanneer Dorian ervoor staat met een angstige blik, vanwege de afschuwelijke gedaante die het schilderij aan het aannemen is, maar de kijker ziet nooit wat Dorian ziet. Dit zorgt voor een toenemende angst en anticipatie in het hoofd van de kijker, met een expliciete climax als gevolg. Het is wel net iets té expliciet om psychologisch effectief te blijven, maar tegelijkertijd is er een goed shockmoment dat de kijker echt koude rillingen bezorgt, en waarvan het jammer zou zijn geweest als we dat hadden moeten missen. Bovendien is deze confrontatie al zo lang opgebouwd, middels verschillende monsterlijke geluidseffecten bijvoorbeeld, dat hij eigenlijk niet kon uitblijven.

De thema’s en sfeertekeningen zijn interessant en mooi, maar de grootste aantrekkingskracht van de film is waarschijnlijk het acteerwerk van Colin Firth. Waar het acteerwerk van Barnes gewoon degelijk is, is dat van Firth is magistraal. Op meesterlijke wijze geeft hij gestalte aan de hooghartige Lord Henry Wotton, de welbespraakte cynicus, die Dorian “onder zijn hoede” neemt en hem net zo moreel verdorven en emotioneel onaantastbaar maakt als hij zelf zou willen zijn. De prachtige, snijdende dialogen van Wilde lijkt voor Firth te zijn gemaakt, en hij verkondigt ze dan ook moeiteloos en met zichtbaar plezier. Hoewel ‘Dorian Gray’ zeker aardige kwaliteiten heeft, tilt de aanwezigheid van Firth de film nog eens naar een hoger plan. Een film die psychologisch dieper had kunnen gaan en minder gehaast met belangrijke aspecten van Dorian zelf om had moeten gaan, maar die ook zeer sfeervol, spannend en intrigerend is en vele verwachtingen overtreft.

Bart Rietvink