Double Indemnity (1944)

Recensie Double Indemnity CinemagazineRegie: Billy Wilder | 107 minuten | misdaad, thriller | Acteurs: Fred MacMurray, Barbara Stanwyck, Edward G. Robinson, Porter Hall, Jean Heather, Tom Powers, Byron Barr, Richard Gaines, Fortunio Bonanova, John Philliber    

De Spaanse filmmaker Fernando Trueba sprak, nadat hij in 1993 de Oscar voor beste buitenlandse film in ontvangst had genomen voor ‘Belle Epoque’, de volgende woorden: “Ik zou graag in God geloven zodat ik hem nu kon bedanken. Maar ik geloof alleen in Billy Wilder, dus … Dank u meneer Wilder.” Volgens Trueba belde Wilder hem een dag later op en zei tegen hem: “Fernando, je spreekt met God.” Deze anekdote tekent het geweldige gevoel voor humor van de legendarische, in Oostenrijk geboren regisseur. Wilder maakte met films als ‘Some Like it Hot’, ‘Sunset Boulevard’, ‘The Apartment’ en ‘Double Indemnity’ een reeks klassiekers die zijn weerga niet kent. Wie zijn oeuvre bekijkt hoeft er niet aan te twijfelen dat hij een van de beste regisseurs en scenarioschrijvers aller tijden is. In ieder genre maakte hij wel een toonaangevende film. Zo is ‘Double Indemnity’ – pas de derde film die hij regisseerde – een van de belangrijkste films noirs.

Verzekeringsagent Walter Neff (Fred MacMurray) wordt tijdens een routinebezoek aan een cliënt geconfronteerd met de onweerstaanbare vrouw des huizes, Phyllis Dietrichson (Barbara Stanwyck). Zij wint hem direct om haar vinger en wanneer zij hem quasi-nonchalant vraagt of hij ook levensverzekeringen verkoopt wordt duidelijk dat we hier te maken hebben met een echte femme fatale. Neff, dusdanig onder de indruk van de sexy Phyllis en dus hopeloos verloren, laat zich door haar inpalmen en voor hij beseft wat er gaande is heeft hij Mr. Dietrichson een levensverzekering – met dúbbele uitkering voor een overlijden door ongeluk – verkocht. Samen smeden de geliefden vervolgens een plan om Dietrichson om te leggen. Alles lijkt volgens plan te verlopen, maar Neffs collega en vriend, de verzekeringsexpert Barton Keyes (Edward G. Robinson) ruikt al gauw onraad.

Samen met Raymond Chandler schreef Wilder het script voor ‘Double Indemnity’, op basis van het boek ‘Three of a Kind’ van pulpromanschrijver James M. Cain. Zij lardeerden het verhaal met messcherpe, veelal cynische dialogen en dubbelzinnige kwinkslagen. Bovendien werd de vertelstructuur op zijn kop gezet: de film begint bij het einde, waarbij Neff via een dictafoon aan Keyes vertelt wat er gebeurd is. Deze voice-over werkte zo goed dat Wilder dezelfde structuur enkele jaren later opnieuw gebruikte in ‘Sunset Boulevard’. ‘Double Indemnity’ wordt door velen gezien als een van de ultieme films noirs. Dat is niet omdat het verhaal zo bijzonder is, maar meer vanwege de algehele sfeer die wordt opgeroepen. Vooral het spel met licht en donker en de lange, onheilspellende schaduwen die in praktisch ieder frame gevangen zijn, waren – zeker voor die tijd – uniek. Het immorele handelen van de door lust verblinde personages in rokerige ruimtes, met op de achtergrond de broeierige stad – ‘Double Indemnity’ zette de toon voor vele films die nog zouden volgen.

Bovendien wordt er ijzersterk geacteerd. Wilder had aanvankelijk veel moeite een geschikte hoofdrolspeler te vinden. Uiteindelijk accepteerde Fred MacMurray na veel wikken en wegen de rol. De acteur was voordien alleen bekend van nietszeggende komische rollen en heeft ooit beweerd dat zijn films met Wilder (deze en ‘The Apartment’) de enige zijn waarin hij écht heeft moeten acteren. MacMurray komt goed uit de verf als de ietwat arrogante en verveeld ogende Neff die zich door lust laat verleiden tot een ernstige misdaad. Barbara Stanwyck is als de kille Phyllis Dietrichson de moeder aller femmes fatales. Ze is de doortraptheid zelve, die zich al manipulerend en verleidend een weg baant naar het grote geld en daarbij letterlijk over lijken gaat. Stanwyck was aanvankelijk bang dat de rol van meedogenloze moordenaar haar reputatie zou beschadigen, maar daar bleek niets van. Ze werd zelfs genomineerd voor een Oscar voor haar vertolking van Phyllis. Als klap op de vuurpijl is er de legendarische karakteracteur Edward G. Robinson, die eens een keer níet een gangster speelt maar juist het geweten van de film vertolkt als de doortastende Keyes. Hij steelt iedere scène waarin hij speelt, dankzij zijn unieke uitstraling en tomeloze energie. Absoluut een genot om naar te kijken.

‘Double Indemnity’ werd voor maar liefst zeven Oscars genomineerd, waaronder die voor beste film en beste script. Geen enkele nominatie werd echter verzilverd. Waarschijnlijk was de film op het verkeerde moment uitgebracht; de stemmen gingen in het oorlogsjaar 1944 naar de inmiddels lang vergeten feelgoodmovie ‘Going My Way’ in plaats van naar de cynische, donkere en gedurfde film noir van Wilder. Men zag helden liever als echte helden en niet als slapjanussen die zich laten verleiden door seks en geld. Jaren later is men gaan inzien dat Wilder met deze film baanbrekend werk heeft verricht – zoals hij vaker deed – en dat ‘Double Indemnity’ een absoluut meesterwerk is. Verplichte kost voor iedere filmliefhebber!

Patricia Smagge

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 5 juli 2018 (re-release in het kader van het Eye Zomerprogramma ‘Sour & Sweet: de films van Billy Wilder 2018)