Dovlatov (2018)

Recensie Dovlatov Cinemagazine Regie: Aleksey German Jr. | 126 minuten | biografie, drama | Acteurs: Milan Maric, Danila Kozlovsky, Helena Sujecka, Artur Beschastny, Elena Lyadova, Anton Shagin, Svetlana Khodchenkova, Piotr Gasowski, Eva Gerr, Hanna Sleszynska, Mina Landraw, Leonid Paranin

1971, Leningrad, het vroegere Sint Petersburg. Het is ergens begin november. De kou ligt als een ijzig deken over de stad. Voor schrijver en journalist Sergei Dovlatov vormt dit decor zijn dagelijks uitzicht. Hoewel de Rus liever aan zijn, naar eigen zeggen, baanbrekende roman werkt, wordt hij er door zijn uitgever uitgestuurd om het buitenleven te beschrijven. Positieve verhalen worden er van hem verlangd. Enig optimisme is alleen ver te zoeken.

Dovlatov zelf woont in bij zijn moeder, in een flatappartement dat ze delen met anderen. Met zijn vrouw ligt hij in scheiding. Met hun dochter heeft hij daardoor weinig contact. Door zijn Joodse afkomst wordt hij regelmatig met argusogen bekeken. Het manuscript van zijn boek wordt constant geweigerd. Het proza dat van hem wordt gevraagd, kan zich niet meten met zijn begrip van echte literatuur. Alleen, literatuur behoort in het toenmalige Rusland toe aan het kwaad. Als kunstvorm die toebehoort aan het Westen. Toonbeeld van het verderfelijke kapitalisme, verspreider van individualisme. Zijn toekomst ziet hij zieltogend tegemoet.

Dat gevoel wordt versterkt door zijn ontmoetingen met lotgenoten. In zijn wandelingen door de stad en zijn bezoekjes aan zowel culturele evenementen als sociale bijeenkomsten ondervindt hij dat het leven voor iedereen moeilijk is. Door het sterke anti-intellectuele klimaat komen zijn vrienden eveneens moeilijk aan het werk. Maar ook het vooruitzicht van de arbeidersklasse is erbarmelijk. Een land in de greep van teloorgang. Voor Dovlatov is er maar een uitweg, hoe die ook tegen de zin van de nationale consensus in gaat: kunst. Alleen taal, als wapen van de schrijver, is bij machte om verlossing te bieden. Een wapen tot vrijheid. Een wapen tot een betere toekomst.

De film voert de toeschouwer zo kalmpjes mee over de stroom van Dovlatovs wedervaren. Tegelijkertijd begint de sluimerende onvrede om te slaan in iets met daadwerkelijke consequenties. De onmacht onder gelijkgezinden wordt almaar groter. Een collega schrijver poogt een einde aan zijn leven te maken als zijn manuscript wordt afgekeurd. Een ander, die wat extra probeert bij te verdienen in de zwarte handel, wordt gearresteerd. Velen trekken naar het buitenland, in de schamele hoop daar een beter leven te vinden. De ontberingen zijn levensecht.

Dovlatov zelf raakt gevangen tussen zijn enigszins subversieve en zelfdestructieve zoektocht naar vrijheid en een stugge maar fatsoenlijke trouw aan het vaderland. Dat voltrekt zich in fraai geënsceneerde scènes, die ergens aan Fellini doen denken. De camera zwiert door het decor, als een toevallige passant die de dialoog van de vele personages registreert. Maar in onderwerp is ‘Dovlatov’ typisch Russisch. De film bediscussieert het werk van de grote Russische schrijvers om zich, in zijn eigen visuele stijl, zelf in dat rijtje op te nemen. Dat gaat gepaard met de nodige tragiek, maar daar komt nu net de mooiste kunst uit voort.

Wouter Los

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 11 juli 2019