Drifting Clouds – Kauas pilvet karkaavat (1996)
Regie: Aki Kaurismäki | 93 minuten | drama, komedie | Acteurs: Kati Outinen, Kari Väänänen, Elina Salo, Rouva Sjöholm, Sakari Kuosmanen, Markku Peltola, Matti Onnismaa, Matti Pellonpää, Pietari, Shelley Fisher, Markus Allan, Pauli Granfelt, Kari Lindqvist, Pentti Mutikainen, Tommi Parkkonen, Taisto Wesslin
De Finse filmmaker Aki Kaurismäki moet een soort magie in zijn vingertoppen bezitten. Hoe anders is het mogelijk dat de toeschouwer de personages van zijn film ‘Drifting Clouds’ uiteindelijk zo in zijn hart weet te sluiten? Immers, deze “geliefden” wisselen nauwelijks woorden met elkaar, tonen amper emoties, en lijken de helft van de tijd langs elkaar heen te leven. Natuurlijk, Kaurismäki bedelft ze onder rampspoed na rampspoed, wat op den duur zo tragisch wordt, dat je bijna wel móet gaan hopen dat ze samen slagen en een gelukkige toekomst tegemoet gaan. Maar dat is niet de reden. Deze benadering zou namelijk net zo makkelijk averechts kunnen werken. Het zou ongeloofwaardig over kunnen komen, waardoor deze personages niet als échte mensen omarmd zouden kunnen worden. Of de manipulaties in de plot zouden zo erg zichtbaar worden dat de kijker zich juist van de film afkeert. Maar het tegengestelde vindt hier plaats. Bij iedere tegenslag en iedere poging van dit tweetal om er weer bovenop te komen, ga je als kijker meer voor ze voelen.
Dat de personages weinig (uitbundige) emoties tonen (vooral Kari Väänänen lijkt de hele film lang dezelfde strakke uitdrukking te hebben) helpt ook om het intrinsieke melodramatische karakter van de gebeurtenissen bijna tegen te gaan. Ook de droge, zwarte humor is een behoorlijk welkome toevoeging in de film. Lauri (Väänänen), die, nadat hij net een televisie op de pof heeft gekocht, tegen zijn vrouw opmerkt dat ze ooit misschien geld zullen hebben om boeken te kunnen kopen die ze in hun – ook op krediet gekochte – boekenkast kunnen zetten. Ilona (Kati Outinen) die buiten beeld een doorgedraaide alcoholische kok met een hoorbare pets in het gezicht tot de orde “roept”; de manier waarop diezelfde kok laat in de film door Ilona ergens van een industrieterreintje in de auto wordt geladen en bij een afkickkliniek wordt afgezet, zodat ze later van zijn diensten gebruik kan maken in haar kersverse restaurant. Het zijn allemaal droogkomische momenten die het toch in feite deprimerende karakter van de film doorbreken. Tenslotte zijn er ook nog aardige muzikale intermezzo’s in de film te vinden – met zangers die daadwerkelijk in het filmverhaal optreden – die voor momenten van rust en reflectie zorgen.
Maar, ondanks deze “lichtpunten”, moet en zál het toch echt goed komen met dit tweetal. Het zou anders echt te gek voor woorden zijn. Eerst raakt trambestuurder Lauri zijn baan kwijt (middels een soort loterij), en vervolgens Ilona. Dan denkt Lauri dat hij is aangenomen als busbestuurder en alleen nog een medische keuring als formaliteit moet doen, en blijkt dat hij doof is aan één oor en zijn vergunning moet inleveren. Ilona komt nergens als serveerster aan de bak en wanneer ze ergens wat gevonden heeft, blijkt het een malifide tent zonder naam te zijn, waar ze alles moet opknappen en niet betaald krijgt (ze doet werkelijk alles alleen: wanneer er een bestelling komt, roept ze deze door het luikje van de keuken heen, om vervolgens zelf snel de keuken in te vluchten en het eten zelf te maken, en het later weer heel nonchalant van de andere kant weer op te komen halen). Wanneer Ilona dan eindelijk een geldschieter voor haar restaurant vindt en alles naar haar smaak prachtig heeft opgebouwd en ingericht, zit je werkelijk in spanning wanneer de ene na de andere potentiële klant voorbijloopt, maar niet binnenkomt. Het is alsof je als kijker zelf eigenaar bent van het restaurant en je hele toekomst van deze dag afhangt. En dan komt er iemand binnen! Nu maar hopen dat het ook echt aanslaat…
‘Drifting Clouds’ is een langzaam voortkabbelende, maar uiteindelijk onweerstaanbare film, met minimalistische locaties, interessante montage en weglatingen, en sympathieke personages die getroffen worden door een maatschappij, of in ieder geval een economie – die geen plaats meer voor ze lijkt te hebben. De leefomstandigheden van het tweetal zijn primitief maar toch knus, wellicht door de liefdesband die onder de oppervlakte toch waarneembaar is. Dan maakt het niet uit of je in een caravan woont of in een villa, dan kom je de tijd door wederzijdse steun en warmte wel door. Het is een warmte die ‘Drifting Clouds’ ook uitstraalt.
Bart Rietvink
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 15 mei 1997
DVD-release: 7 juni 2012