Drijfzand (2021)
Regie: Margot Schaap | 113 minuten | drama | Acteurs: Hanna van Vliet, Elsie de Brauw, Elin Koleci, Simeoni Sundja, Jade Olieberg, Siem Smit, Aus Greidanus, Wieger Windhorst, Eran Ben-Michael, Manoushka Zeegelaar Breeveld, Cheyenne Haatrecht, Rits Sixma
De tweede lange speelfilm van Margot Schaap begint in rustig vaarwater, ergens op het idyllische Texel. Suze (Hanna van Vliet) en Luukas (Simeoni Sundja) hebben het goed op orde en bieden een veilig thuis voor hun dochter Juul. Maar er blijkt ook drijfzand te zijn op hun eilandje, iets wat je zomaar kan opslokken. Suze’s moeder Helena (Elsie de Brauw) arriveert op Texel, nogal onverwacht. Ze heeft haar kleindochter Juul al een lange tijd niet meer gezien. Helena komt uit de grote stad waar ze toneelactrice is. Uit het niets vertrouwt ze bij dit bezoek haar dochter toe dat ze misschien ernstig ziek is. Ondanks waarschuwingen van Luukas besluit Suze om haar moeder te ondersteunen. Dat komt haar duur te staan. Achter dit paradijselijke familieplaatje ligt namelijk een zeer moeizame relatie met Helena verborgen. Zo verliest Suze langzaam grip op haar zelf en het knusse gezinsleven.
‘Drijfzand’ is krachtvoer voor acteurs. Twee actrices van formaat gaan in deze film een boeiend gevecht aan, als gladiatoren op leven en dood. Van Vliet is een aanstormend talent en De Brauw een grande dame van het Nederlandse toneel. Van Vliet, eerder al ontwapenend in de tv-serie “Anne+” (Valerie Bisscheroux, 2018 -) speelt nauwgezet, doorvoeld en ambigue. Eerst voel je haar kracht en zelfstandigheid maar zodra ze uit goodwill weer terechtkomt in de levenscarrousel van haar moeder, valt ze langzaam uit elkaar. Daarin dreigt Suze ook haar partner en kind mee te slepen. De Brauw doet ook een behoorlijke duit in het zakje voor de stormachtige dynamiek tussen moeder en dochter. Je voelt de pijn van Helena door iedere porie van De Brauw heen sijpelen. Af en toe zit ze op het randje van overacting, maar De Brauw houdt het graag rauw en daagt het publiek lekker uit met dat tikje meer. Door de intense manier waarop ze Helena neerzet, snap je bovendien beter hoe complex voor Suze de aantrekkingskracht van haar moeder moet zijn.
Echter, het gaat niet alleen om acteren in ‘Drijfzand’. Op het gebied van montage en soundtrack is de film schatplichtig aan psychologische thrillers, zoals de klassieker ‘Repulsion’ (Roman Polanski, 1965). Als Helena vanwege haar ernstige ziekte steeds meer leunt op Suze, dan krijgt de dochter last van dwangstoornissen. Dit speelt Van Vliet niet alleen knap, maar wordt film technisch tevens subtiel ondersteund met elliptische montages en een soundtrack die aanzwelt naar gelang Suze’s geestelijke toestand. Hierdoor vertoont het beeld van ‘Drijfzand’ bijna letterlijk barsten.
Wel jammer dat Simeoni Sundja als partner Luukas weinig te doen heeft in de film. Zijn personage staat vooral in contrast met de kolkende stormen rond hem. Hij is steun en toeverlaat van Suze, het rustpunt van de film, maar Juul lijkt meer te moeten dragen dan hij eigenlijk aan kan. Daarnaast is de gevolgtrekking dat er een familietrauma huishoudt onder deze mensen en dat niet alleen weerslag heeft op dochter, maar ook op kleindochter Juul, niets ontziend. Dit laat weinig ruimte voor wat luchtigheid, ondanks een paar geforceerde pogingen.
‘Drijfzand’ is dan ook een Nederlands drama met een hoofdletter ‘D’. Schaap onderzoekt op oprechte wijze de gecompliceerde verhouding tussen moeders en dochters. Haar ambitie doet denken aan die van Ingmar Bergman, die zich ooit terugtrok op het eiland Fårö waar hij zijn meest zielenknijpende films fabriceerde. Evenals Bergman producties zwelgt Schaaps film soms in zijn eigen zwaarte en weemoed. Echter, over het algemeen is ‘Drijfzand’ een uitstekend drama met twee authentieke en doorvoelende acteerprestaties en een sterk oog voor alledaags detail. Kan Texel het Fårö van Nederland worden?
Roy van Landschoot
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 21 oktober 2021
Speciale vertoning: Nederlands Film Festival 2021