Dune (1984)

Regie: David Lynch | 137 minuten | actie avontuur | Acteurs: Kyle MachLachlan, Francesca Annis, Patrick Stewart, Linda Hunt, José Ferrer, Leonardo Cimino, Freddie Jones, Brad Dourif, Richard Jordan, Virginia Madsen, Silvana Mangano, Everett McGill, Sting, Kenneth McMillan, Jack Nance, Siân Phillips, Jürgen Prochnow, Paul L. Smith, Dean Stockwell, Max Von Sydow, Alicia Witt, Sean Young, Danny Corkill, Honorato Magaloni, Judd Omen, Molly Wryn

Het is geen gemakkelijke taak om een van de bekendste sciencefictionboeken aller tijden te verfilmen. Regisseur David Lynch mocht het proberen. Het resultaat was verre van wat hij er zelf van had gehoopt. Niet alleen was zijn ‘Dune’ een box-office flop, maar hij was er zo ontevreden mee dat hij de film niet eens meer erkent als zijn eigen werk. De druk van de filmstudio’s was zo hoog dat hij niet eens de versie die hij voor ogen had mocht uitbrengen (aldus Lynch zelf). Er is zelfs een langere versie van ‘Dune’ onder de naam van Alan Smithee, een pseudoniem dat regisseurs gebruiken wanneer ze niet geassocieerd willen worden met een uitgebrachte versie. Er zijn alleen weinig redenen om nog meer van deze film te willen zien.

‘Dune’ speelt zich af op de woestijnplaneet Arrakis, waar de belangrijke grondstof ‘spice’ gewonnen wordt. Dit middel wordt gebruikt voor ruimtevaart en heeft geestverruimende krachten. Het gehele universum is in de ban van dit product; “he who controls the spice, controls the universe”. Het gerucht gaat dat de Bene Gesserit, een zusterorde, al decennia bezig is met een geheim broedproces om de Kwisatz Haderach te creëren. De Kwisatz Haderach is een soort supermens dat allerlei krachten bezit, waaronder dat hij in de toekomst kan kijken en hierdoor de ultieme leider van het universum kan worden. Paul Atreides (Kyle MacLachlan) vertoont op jonge leeftijd symptomen van een Kwisatz Haderach, tot onvrede van vele machtige families die de macht willen grijpen.

Met name door de innerlijke monologen van de vele karakters is ‘Dune’ een lastig en taai boek. David Lynch koos ervoor om deze monologen ook te gebruiken in de film, door voice-overs die de personages zelf inspreken over scènes heen te plakken. Het resultaat is een amateuristische manier om de karakters meer diepgang te geven. De film duurt dik twee uur, maar dat is bij lange na niet genoeg om het hele verhaal goed te kunnen vertellen. De montage is dan ook erg rommelig; er worden veel termen gebruikt die niet uitgelegd worden en het verhaal gaat in een sneltreinvaart voorbij. Er is duidelijk weinig aandacht besteed aan het zorgvuldig terugkijken van scènes en daar lijdt het acteerwerk ook onder. Kyle MacLachlan is een prima acteur, maar zijn personage Paul Atreides is flets. Een gemiste kans, want Paul is een complex karakter dat geen standaard uitverkoren redder is, maar ook lastige beslissingen moet nemen waar hij wellicht spijt van krijgt.

De effecten zijn erg gedateerd. Veel scènes maken duidelijk gebruik van een green screen, waardoor de film niet echt serieus genomen kan worden. Het inheemse volk op de planeet Arrakis moet Arabische invloeden hebben, alleen ieder karakter ziet er bijna hetzelfde uit en de architectuur waar deze Fremen bekend om staan, keert nergens terug. Omdat het verhaal zo enorm snel verteld wordt, leer je de hoofdpersonages niet kennen. Zo is Pauls moeder Jessica (Francesca Annis) erg belangrijk voor zijn ontwikkeling. Ze zou een krachtig personage moeten zijn, maar daar blijft niets van over. In plaats daarvan is ze een zeurderig type dat geen enkele meerwaarde heeft. Een van de weinige positieve punten is de soundtrack van Toto, die op een knappe manier toch enig mysterie aan de film toevoegt.

‘Dune’ is een mislukking en het is geen wonder dat David Lynch ook niet wil praten over de film. Jammer, want het verhaal heeft potentie om een grandioos filmspektakel te zijn. In plaats daarvan maakte Lynch een onsamenhangende film die er ronduit slecht uitziet en totaal de plank misslaat van wat het boek zo goed maakt. De films van Lynch staan bekend om hun dromerige elementen, maar ‘Dune’ is eerder een nachtmerrie.

Job Vijftigschild

Waardering: 1.5

Bioscooprelease: 2 mei 1985