Dutch Angle: Chas Gerretsen & Apocalypse Now (2019)
Regie: Baris Azman | 33 minuten | documentaire, korte film | Met: Chas Gerretsen, Züleyha Azman, Jan de Vries, Martijn van den Broek
De Nederlandse fotograaf Chas Gerretsen is internationaal zowel bekend als oorlogsfotograaf als ‘Hollywood’ fotograaf. Jarenlang ging hij conflictgebieden in Vietnam, Cambodja en Chili af – om daarna grote filmsterren eind jaren 70 en begin jaren 80 van de 20e eeuw op de gevoelige plaat vast te leggen. Die twee werelden komen prachtig samen in zijn werk voor de film ‘Apocalypse Now’: het visionaire en met een Gouden Palm bekroonde epos van Francis Ford Coppola over de Vietnamoorlog. Zo’n beetje alles aan de opnames van die film is legendarisch geworden: beoogde hoofdrolspeler Harvey Keitel die wordt vervangen door Martin Sheen – en Sheen die op zijn beurt gedurende de shoot een hartinfarct krijgt waardoor diens broer Joe Estevez als stand-in fungeert totdat Sheen weer een beetje opgeknapt is; Marlon Brando die onvoorbereid en met zwaar overgewicht op de set arriveert en regisseur Coppola die in de Filippijnse jungle bijna zijn verstand verliest als de film over budget gaat, maandenlang vertraging oploopt als de sets vernietigd worden door een tropische storm en al zijn eigen geld in de productie moet stoppen om de boel te redden. Dat de film in 1979 uiteindelijk uitkomt, mag een klein wonder heten. Eleanor Coppola (Francis’ echtgenote) maakte er met twee anderen in 1991 de fascinerende documentaire ‘Hearts of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse’ over.
Gerretsens werk voegt daar weer een nieuwe dimensie aan toe: hij liep in 1976 en 1977 op uitnodiging van Coppola op de set rond als ‘still photographer’. Coppola was onder de indruk geraakt van Gerretsens werk als oorlogsfotograaf en wilde hem graag bij de opnames hebben. Van de honderden foto’s die de Nederlander maakte, is een deel in deze documentaire te zien. Het is een samenwerking van KINO in Rotterdam met het Nederlands Fotomuseum.
Na een korte inleiding waarbij de samenstellers Martijn van den Broek, Züleyha Azman en Jan de Vries het kader schetsen, laat regisseur Baris Azman Gerretsen (in het Engels) zelf aan het woord, waarbij hij over zijn ervaringen in oorlog en film vertelt, gelardeerd met vele van zijn foto’s. Veel van deze beelden zijn nooit eerder te zien geweest – reden voor het Fotomuseum om ze filmisch op een zo groot mogelijk doek wilden tonen. Het zijn prachtige, kleurrijke en indringende beelden die met name de acteurs en de sets laten zien in uiteindelijk in het laatste deel van de film te zien is: het kampement in Cambodja waar kolonel Kurtz (gespeeld door Brando) als een halfgod door de lokale bevolking – en een handjevol Amerikanen aanbeden wordt. Gerretsen was niet echt een onderdeel van de crew, maar liep op de set rond om foto’s te maken van wat hij interessant vond en wat volgens hemzelf de betekenis van de film was. Op een gegeven moment lijken de grenzen tussen film en realiteit, tussen een (oorlogs)reportage en geënsceneerde composities te vervagen. De foto’s en het begeleidende commentaar van Gerretsen tonen daarmee de buitenissigheid en de bijna hallucinatoire ervaring van de opnames van ‘Apocalypse Now’. Ook vertelt Gerretsen dat hij advies gaf aan de crew over hoe acteur Dennis Hopper in zijn rol als manische fotojournalist beter tot zijn recht kon komen. Op zijn beurt leerde Gerretsen weer veel van de vermaarde cinematograaf Vittorio Storaro – die hier zijn eerste (van drie) Oscars zou verdienen.
De documentaire duurt (helaas!) maar een half uurtje en smaakt zeker naar meer. Meer anekdotes, meer verdieping en meer foto’s. De titel (Dutch Angle) verwijst niet alleen naar de invalshoek van de Nederlander in de Filipijnse jungle, maar is in de filmwereld ook een bekende manier van filmen vanuit een scheve camerapositie – wat een vervreemdend effect heeft. Zeer toepasselijk gekozen.
Hans Geurts
Waardering: 4
Bioscooprelease: 19 december 2019