Een brief uit Libanon (1977)

Regie: George Sluizer | 38 minuten | documentaire

De tweede film uit wat uiteindelijk een vierdelige reeks zou worden van portretten over twee uit (het voormalige) Palestina verdreven families (een christelijk en een islamitisch gezin) in Libanon, is zowel een warm als schrijnend weerzien. Een weerzien dat oude visies bevestigt en verder vooral – juist door er na zoveel jaar op terug te kijken – een desillusionerend beeld oplevert van een betreurenswaardige situatie die zeer waarschijnlijk nooit zal ophouden te bestaan.

Sinds de vorige film – ‘Het Land der Voorvaderen’ – is de gewapende strijd verhevigd. Dat wil zeggen, de Libanese burgeroorlog is uitgebroken en heeft voor vele slachtoffers en nieuwe vluchtelingen gezorgd. Een van de families heeft haar huis moeten verlaten en haar intrek moeten nemen in een flat buiten het kamp in Beiroet, vanwege veiligheidsoverwegingen. Verder zijn alle ‘hoofdpersonen’ er gelukkig ongeschonden vanaf gekomen.

De dochter van de islamitische familie, Saada, studeert inmiddels in Italië (electronica), ook al zei ze in de vorige film dat ze dit niet zou kunnen omdat ze te hecht is met haar familie. Maar ze kon niet anders omdat ze in haar eigen regio niet wordt toegelaten – ze wordt als terrorist gezien. In Italië kan het wel, en krijgt ze een studiebeurs.

Haar doel is ongewijzigd gebleven. Net als in ‘Het Land der Voorvaderen’ vraag Sluizer haar wat ze denkt bij het woord ‘toekomst’. En net als toen is het antwoord ‘revolutie tot de overwinning’. Want wie denkt dat ze is verwesterd of niet meer wil strijden voor de ‘goede zaak’, heeft het mis. Hoewel er weinig sprake (meer) lijkt te zijn van eenheid tussen de Arabieren, zijn de Hammads evenmin als de Jadda’s (respectievelijk het islamitische en christelijke gezin) er niet minder strijdlustig door geworden.

George Sluizer informeert nog even wat ze vinden van de suggestie om, samen met alle andere partijen, de wapens neer te leggen – zoals de Palestijnse vredesbeweging graag zou willen – maar hier kan geen sprake van zijn. Ze zijn het niet alleen aan zichzelf verplicht maar ook aan hun kinderen en kleinkinderen om te blijven vechten voor hun thuisland.

‘Een brief uit Libanon’ (of ‘A Reason to Go’) biedt inhoudelijk misschien niet veel nieuws, maar de reünie met deze sympathieke families is aangenaam, net als de wetenschap dat ze het ‘gewoon’ overleefd hebben. Verder stemt het vooral droevig. Zowel het idee – of de realiteit? – dat er alleen met geweld wat zal kunnen veranderen als de voorkennis van de gebeurtenissen die hen nog allemaal boven het hoofd hangen, maakt dit weerzien overwegend bitterzoet.

Wat de documentaire mist; of in ieder geval: wat altijd in het achterhoofd blijft meespelen, is de Israëlische kant van het verhaal. Het lijkt duidelijk te zijn waar de alliantie van Sluizer ligt, en in feite is er in een dergelijk portret niet per se een ‘balans’ vereist, maar juist met zo’n veelbesproken onderwerp, in zo’n wereldwijd controversieel conflict, kun je het bijna niet negeren. Het is de olifant in de kamer, waar wat mee gedaan moet worden.

Aan de andere kant is dit ongetwijfeld een bewuste keuze geweest van Sluizer. Hij zou later stellen dat dit films waren die gewoon gemaakt moesten worden. De Palestijnen verdienden het om op zijn minst een (menselijk) gezicht te krijgen. Een beetje waardigheid. De twee families voelden dit ook zo. Gelukkig als ze waren dat ze niet als ongeletterde, domme of vieze mensen werden geportretteerd. Daarin is Sluizer in ieder geval geslaagd.

Bart Rietvink

Waardering: 3

DVD-release: 1 februari 2019 (exclusief bij de Volkskrant)
DVD-release: 23 april 2019