Een dagje naar het strand (1984)
Regie: Theo van Gogh | 88 minuten | drama | Acteurs: Cas Enklaar, Tara Fallaux, Helen Hedy, Emile Fallaux, Jojet Mulder, Henk Laan, Bill Wiggers, Hans Franzen, Iet van Ringen, Heere Heeresma, Marianne Coops, Michiel Hanraath, Pamela Koevoets, Marie Kooyman
De korte openingssequentie van Theo van Goghs ‘Een dagje naar het strand’ (naar het gelijknamige boek van Heere Heeresma) zet meteen de toon voor de rest van de film. In een klassieke stijl, vol suggestieve montage en diffuse close-ups wordt de dronken hoofdrolspeler Bernd (Cas Enklaar) geïntroduceerd. Dat begin doet denken aan vervlogen filmtijden. De gedachte aan de stille film dringt zich op, maar ook die van de thriller uit de jaren 60. Het is een onheilspellende inleiding die het drankgebruik van Bernd extra cachet geeft. Hij is niet zomaar een drinkebroer, maar heeft zojuist rock bottom bereikt. Dat belooft wat voor de rest van de film.
Zijn drankgebruik heeft Bernd los van de maatschappij gezet. Zijn dagen zijn gevuld met nietsdoen. Vol quasi-intellectuele wijsheden verveelt hij zijn medemens. Doordat de context van die wijsheden niet altijd evident is, belichamen ze vooral de eenzame waanzin waarin de hoofdrolspeler zich bevindt. Kortom, Bernd is een anarchistische vrijbuiter, die niet gehinderd door enige verantwoordelijkheid of regelgeving door het leven gaat.
Vanuit die achtergrond besluit hij op een regenachtige, katerige dag zijn vermeende dochter Walijne (Tara Fallaux) mee te nemen naar het strand van Scheveningen. Het licht gehandicapte meisje woont bij haar moeder Medusa (Helen Hedy) en diens nieuwe vriend Carl (Emile Fallaux). Wanneer ze een oppas nodig hebben, zit er niks anders op dan Bernd te vragen of hij het meisje onder zijn hoede wil nemen voor de dag. Eenmaal op het strand zorgt hij goed voor Walijne, totdat de drank wederom zijn tol eist. In haar kinderlijke onschuld kijkt Walijne aanvankelijk nog tegen de man op, maar als hij het meisje herhaaldelijk kwijtraakt zet Bernd die genegenheid op het spel. De treurige en eenzame alcoholist blijft echter stug doordrinken, de ondergang nabij.
Dat ‘Een dagje naar een strand’ evenwel geen buitensporig tragisch drama wordt, komt door het ironische karakter van de film. Het is een ironie die tegen het absurde aanschuurt. De ontmoetingen van Bernd met andere strand- en cafébezoekers zijn verre van alledaags. Ook de bijpassende pianomuziek draagt bij aan die sfeer. Het houdt de film kostelijk en de aandacht voor de steeds onvriendelijkere Bernd intact.
‘Een dagje naar het strand’ is de tweede film van cineast Theo van Gogh. Dat de film uit 1984 stamt, is dan ook te merken. De tand des tijds heeft zijn weerslag gehad op het beeld en het geluid. De voice-over (ingespeeld door Heere Heeresma zelf) en dialoog zijn trouw aan het origineel, maar daardoor klinken ze eveneens tamelijk statig en ouderwets. Ook het acteerwerk komt wat archaïsch over, al zet Enklaar een overtuigende dronkelap neer. Al met al komt de film anno 2014 niet meer helemaal evenwichtig over. Zijn gevoel voor beeldtaal verraadde echter toen al het talent van autodidact Van Gogh.
Wouter Los
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 27 september 1984