Een fotograaf filmt Amsterdam (1983)
Regie: Ed van der Elsken | 57 minuten | documentaire
Fotograaf Ed van der Elsken specialiseerde zich in het volgen van paradijsvogels, een groep mensen waarvan er in zijn carrièreperiode (jaren zestig-jaren tachtig), voldoende voorhanden waren. Hippies, punkers, krakers: vandaag de dag veel minder zichtbaar in onze aangeharkte cocons.
Ondergetekende groeide op in de jaren tachtig en mist de Amsterdamse straat, die nu gevuld wordt door toeristen en bewoners die lijken te leven in hun telefoontjes. Kijkt de mens nog rond, wacht ie nog wat er gebeurt? Veel minder, zo lijkt het.
De sociale setting van het functioneren van een stad als Amsterdam is er sterk door veranderd. De straten zijn netjes verdeeld in kleurtjes voor fietsers en automobilisten; de trottoirs verbreed; de gevels opgeknapt. Krioelende mensen botsen nog steeds op elkaar, maar op elektrische steps.
De rondkijkende mens ontmoette indertijd op zijn pad rinkelende trams en slingerende fietsers, en de beeldkunstenaar vond zijn walhalla in het shabby Amsterdam van 1982, met zijn beschimmelde neonverlichting, poep op de stoep en Herman Brood-adepten. En altijd die hippies op de Dam.
Van der Elsken begint met een fast forward tour door de binnenstad, om vervolgens met minimaal commentaar en harde straatgeluiden close-ups te maken, bijvoorbeeld van hare krishna’s en new wave-meisjes die blozen bij de aandacht van de filmer.
De wereld van Van der Elsken is geen cocon, hij is een participerend filmmaker – een voorafschaduwing van de methode Frans Bromet, waarin de filmer altijd te horen is, maar nooit zelf in beeld verschijnt.
Van der Elsken toont een kaleidoscopisch beeld van het straatleven, zonder overheersend normatief oordeel, of het cynische commentaar van de genoemde Bromet. Stelling nemen irriteert doorgaans – ook nu, toont de haatcultuur in de sociale media in verhevigde vorm.
Filmen is kijken, en daarin is mensenmens Van der Elsken een kei. In het begin van de jaren tachtig kon dat; vandaag de dag zou dit tijdsdocument in een lade van het museum belanden, na een korte screening op IDFA en in een paar filmhuizen.
Jan-Kees Verschuure
Waardering: 4
VOD-release: 8 december 2023 (Gratis te zien op Eye Film Player)