Een pak slaag (1979)
Regie: Bert Haanstra | 100 minuten | drama | Acteurs: Kees Brusse, Paul Steenbergen, Bernard Droog, Jeroen Krabbé, Eric Schneider, Ellen de Thouars, Eric van Ingen, Annet Nieuwenhuyzen, Maria de Booy, Jacques Commandeur, Gees Linnebank, Sacco van der Made, Retnawati Soemasih
‘Een pak slaag’ is Bert Haanstra’s laatste speelfilm geworden, na ‘Fanfare’, ‘De zaak M.P.’, en ‘Dokter Pulder zaait papavers’, en wellicht had hij er nog wel meer gemaakt als de klap van de slechte ontvangst van de film niet zo hard was aangekomen bij Haanstra. Nog nooit eerder werd hij zo kritisch bejegend in de pers en bleef het publiek in grote getale weg. Dit was Haanstra niet gewend en zijn gevoelige karakter was er niet op ingesteld. Het resulteerde zelfs in een hartaanval. Samen met die andere flop, ‘De zaak M.P.’, wordt ‘Een pak slaag’ doorgaans beschouwd als Haanstra’s slechtste film. Maar waar ‘De zaak M.P.’ nog prima het kijken waard was, is ‘Een pak slaag’ inderdaad wat onder de maat.
De regie is meestal niet eens het probleem. Er komen nog steeds interessante shots en “cuts” in de film voor , en de opbouw van scènes is op zichzelf vaak best prikkelend. Nee, het is vooral het verhaal – net als ‘Dokter Pulder zaait papavers’ gebaseerd op een roman van Anton Koolhaas – dat de film parten speelt. Er schuilt een sterk psychologisch en aangrijpend drama onder de oppervlakte, maar dit komt helaas slechts gedeeltelijk boven drijven.
Het grootste manco is dat het centrale verhaal over het pak slaag dat Slotter ooit gehad zou hebben als kind en dat hem flink op zijn nummer zou moeten zetten tijdens zijn jubileum, niet spannend is, of gemaakt wordt, voor de kijker. Enerzijds wordt Slotter door derden afgeschilderd als een soort boeman voor zijn ondergeschikten, maar de kijker krijgt hier weinig van mee. Hoogstens komt Slotter over als een wat serieuze, neerslachtige man, die niet van poespas houdt. Anderzijds is het hele verhaal over het pak slaag dat hij als kind gehad zou hebben weinig controversieel – kinderen slaan en stoeien immers voortdurend met elkaar – en is het moeilijk om de opwinding van degenen die achter deze stunt zitten te begrijpen. Het schokkendste wat er zou kunnen gebeuren is dat de sfeer in de zaal doodslaat. Een massale lachpartij lijkt onwaarschijnlijk.
Pas na zo’n uur, wanneer de oude Slieps (Paul Steenbergen) op het podium verschijnt om iets over Slotter te gaan vertellen, wordt het interessant. De complexe relatie tussen Slotter en zijn oude leermeester is het eigenlijke verhaal van de film – het emotionele anker – en het is dan ook te betreuren dat hier geen deugdelijkere context omheen is gebouwd. Veel te veel tijd wordt er gespendeerd aan het schijnbaar ondeugende grapje van Krabbé en consorten.
De laatste circa drie kwartier van ‘Een pak slaag’ zijn bijzonder verdienstelijk en betrekken de kijker eindelijk goed bij het verhaal en de personages. De scènes van Steenbergen en de gezamenlijke scènes met Brusse zijn welhaast briljant. Prachtig, subtiel geacteerd, en mooi toegang gevend tot de emoties van deze twee figuren. Jammer, dat dit niet beter is uitgebouwd in de film als geheel. ‘Een pak slaag’ is door de sterke tweede helft zonder meer het kijken waard, maar is zo ernstig uit balans dat hij als geheel helaas niet geslaagd genoemd kan worden.
Bart Rietvink
Waardering: 2.5
Bioscooprelease: 13 december 1979