Een stukje blauw in de lucht (2007)

Regie: Bob Entrop | 105 minuten | documentaire

In ‘Een stukje blauw in de lucht’ wordt het zwarte verleden van Sinti en Roma belicht. Bijna een miljoen van deze zigeuners zijn in de Tweede Wereldoorlog vergast en vermoord. Sinti en Roma praten niet graag over zichzelf en zeker niet over moeilijke zaken. Het is dan ook een bijzondere prestatie van regisseur Bob Entrop dat hij ze van zo dichtbij mocht en kon spreken. Entrop is lange tijd met ze opgetrokken. ‘Een stukje blauw in de lucht’ is een van de drie films die hij met ze gemaakt heeft.

In deze film komen zigeuners aan het woord die vertellen over hun directe of indirecte oorlogservaringen. Een vrouw vertelt voor het eerst in haar leven over de voor haar meest vernederende ervaringen in het kamp. Ze moest zich uitkleden voor het oog van een aantal Duitse officieren. Met name bij Sinti en Roma is naakt een taboe. Een ander werd meegenomen naar Polen waar hij met de Duitsers moest meevechten tegen de Russen. Zonder schroom vertelt hij dat hij ook mensen heeft neergeschoten. Terwijl weer een ander, Hannes, wel wil toegeven ooit iemand vermoord te hebben maar daar niet over wil praten. Hoe dan ook, het is al snel duidelijk dat deze groep mensen alle opgelopen trauma’s bij lange na niet verwerkt heeft. Er was dan ook geen (psychische) opvang voor deze bevolkingsgroep na de oorlog. De meeste worden nog steeds met enige regelmaat ‘s nachts zwetend wakker van een nachtmerrie.

De mannen en vrouwen die aan het woord komen hebben vaak hun hele familie verloren, zij zijn hun levensvreugde kwijt. Nu na al die jaren hebben de meesten een nieuwe familie door kinderen en kleinkinderen. Maar het verdriet van de oorlog is er elke dag. Zoals wordt gezegd in de film: “Een Sinti of Roma lijkt aan de buitenkant misschien vrolijk, van binnen huilt hij.” En dat is niet raar want nog steeds wordt deze groepering overal ervaren als ongewenst. Zij hebben dan ook na de oorlog geen nieuwe woonwagen en paarden gekregen, ze kregen helemaal niets. En pas na tientallen jaren is hun oorlogsleed erkend.

Indrukwekkend is het bezoek aan Auschwitz waar veel zigeuners zijn vergast. En zoals een van de sprekers uitlegt: “Het is zo erg wat daar gebeurd is, dat je het bijna niet gelooft.”

Entrop heeft een document gemaakt dat van groot cultureel belang is. Zijn andere twee films ‘Muzikanten voor het leven’ en ‘Een volk zonder eigen land’ gaan over dezelfde mensen. Een verrijking om ze te leren kennen.

Miranda van der Hoek