Eight Postcards from Utopia – Opt ilustrate din lumea ideala (2024)

Regie: Radu Jude | 71 minuten | documentaire

Reclames zijn niet weg te denken uit ons dagelijks leven, op televisie, op straat en tegenwoordig zelfs steeds meer in publieke toiletten. Vaak zijn de spotjes een bron van irritatie, je wordt (onbewust) overgehaald om producten te kopen die je misschien helemaal niet nodig hebt, of ze bestaan uit slogans die zich als een oorwurm in je hoofd nestelen. Als je daar wat aan wilt doen, blijkt het knap lastig om die reclames te ondermijnen. Je kan het geluid van je tv uitzetten, of wegkijken als je op straat bent, maar ze zijn gemaakt om je aandacht continu te trekken. Er zijn ook mensen die reclames op een artistieke manier proberen te ondermijnen, zoals Radu Jude (bekend van ‘Bad Luck Banging or Loony Porn’) in ‘Eight Postcards from Utopia’ dat volledig bestaat uit ouderwetse Roemeense reclamespotjes.

Deze found-footage documentaire bestrijkt de periode waarin Roemenië van een socialistische dictatuur naar een kapitalistische democratie veranderde, verdeeld in acht hoofdstukken. Allemaal zijn ze gevuld met verbijsterende sketches, dialogen en stereotypen, die ook een opvallende naïeve hoop uitstralen. De utopie uit de titel is volgens de reclames te vinden in de consumptiemaatschappij die fantastische producten beschikbaar maakt voor iedereen in de samenleving. Volgens de retrospectieve blik van Jude is van deze utopie niets geworden. Door de montage en de achterhaalde beeldvorming inherent aan de reclames valt die utopie uit elkaar. Zo werd er volop reclame gemaakt voor privatisering, alsof dat het nieuwe goud was. Hier is ook een sterke link met het eerdere werk van Jude te vinden waar vaak de negatieve gevolgen van kapitalisme een rol spelen. Zoals in ‘Do Not Expect Too Much from the End of the World’ waar een vrouwelijke taxichauffeur onder druk wordt gezet om zwaar over te werken wat tot levensgevaarlijke situaties leidt.

Er zou nu een beeld kunnen ontstaan dat dit een uiterst serieuze film is, maar niets is minder waar. De zingende herten en de afschuwelijk slechte animatie werken soms hevig op de lachspieren. Samen met een stevige dosis Roemeense donkere humor en de ironie die altijd aanwezig is in het werk van Jude, maakt dit ‘Eight Postcards from Utopia’ tot een prettige kijkervaring. Zeker in relatie met zijn andere film uit 2024: ‘Sleep#2’ – die op filmfestivals vaak in combinatie wordt gescreend omdat ze allebei rond een uur zijn – wat een meer trage structuralistische film is.

Maar ook ‘Eight Postcards from Utopia’ heeft een belangrijk structuralistisch aspect. De montage kapt de reclames af waardoor sommige maar enkele seconden duren. Dit heeft twee belangrijke functies. Aan de ene kant wordt door het afkappen het verkooppraatje ondermijnd, omdat de call to action (koop product X nu snel, verkrijgbaar bij winkel Y) meestal aan het einde van reclames plaatsvindt. En aan de andere kant doet het denken aan het kijken van TikTok, want daar worden filmpjes ook continu afgebroken als je doorscrolt naar meer prikkelende content. Alleen zijn we nu aan het kijken naar een buitengewone TikTok-feed van Jude in een ‘algoritme’ dat enkel bestaat uit oude Roemeense reclames. In werkelijkheid is dit niet de TikTok feed van Jude. Hij liet namelijk vol enthousiasme live zijn TikTok-feed zien aan het publiek in het nagesprek op IDFA (Internationaal Documentaire Filmfestival Amsterdam).

Zoals altijd levert Jude met ‘Eight Postcards from Utopia’ een uiterst origineel werk af. Een relatief korte film die zowel grappig is als iets te zeggen heeft over de Roemeense economische geschiedenis. Bovendien is het een geslaagd verzet tegen de dagelijkse reclamestroom om ons heen.

Ian van Asch

Waardering: 4

Speciale vertoning: IDFA 2024