El buen patrón (2021)

Regie: Fernando León de Aranoa | 120 minuten | komedie | Acteurs: Javier Bardem, Manolo Solo, Almudena Amor, Óscar de la Fuente, Sonia Almarcha, Fernando Albizu, Tarik Rmili, Rafa Castejón, Celso Bugallo, Francesc Orella, Martín Páez, Yaël Belicha, Mara Guil, Nao Albet, María de Nati, Dalit Streett Tejeda, Nicolas Ruiz, Daniel Chamorro

Over ongeveer een week komt een belangrijke commissie op inspectie in de weegschaalfabriek van directeur Blanco, er is zelfs een illustere prijs aan de beoordeling verbonden. Maar iedere keer wanneer baas Blanco met Jaguar het bedrijfsterrein op komt rijden, ziet hij dat de weegschaal bij de entree helemaal uit balans is. Met de commissie bijna op de stoep is dit een doorn in het oog van Blanco (Javier Bardem). Hij attendeert hierop de bewaker, de rijmgevoelige lobbes Román (Fernando Albizu) en eist tevens dat hij de net ontslagen boekhouder Jose (Óscar de la Fuente), die een eenmansprotestactie aan de hekken van het bedrijf is begonnen, onder de duim houdt. Eenmaal op de werkvloer raakt Blanco licht van slag wanneer hij de nieuwe stagiaire Liliana (Almudena Amor) weer ziet. Echter eerst moet hij zijn rechterhand Miralles (Manolo Solo), manager dagelijkse operatie, aan de praat krijgen want Miralles’ huwelijkscrisis schopt de hele productieketen in de war. Als het thuis snor zit, gaat het ook goed op werk volgens Blanco. Een goede baas behandelt daarom werknemers alsof het zijn eigen bloed is.

Een kracht van ‘Le buen patrón’ is de klassieke vertelstructuur en de afgemeten beeldtaal, waardoor het geheel een aangenaam en vooral helder verteltempo heeft. Elk hoofdstuk staat voor één van de weekdagen (alsof Blanco de wereld schiep in zeven dagen) waarop zich een nieuw probleem aandient voor de directeur en hij een ander tegelijkertijd probeert op te lossen. Daarnaast geeft de duidelijke structuur alle ruimte aan de acteurs, met name aan Javier Bardem, om te schitteren. Blanco is de ster van zijn eigen universum, hij legt alles in de weegschaal om het bedrijf draaiende te houden. Hij is vaardig, charismatisch en manipulatief. Alsof hij een blanco check heeft gekregen deelt hij de lakens uit. Vaak praat de directeur lucht maar vertoont in de omgang met werknemers ook altruïstische trekjes. Wat goed is voor zijn werknemers, is goed voor het bedrijf en is uitstekend voor hem. Blanco is de Pygmalion voor VVD-coryfeeën.

Op indrukwekkende wijze ademt Bardem Blanco tot leven, vogelvrij als in een speeltuin. Een genot om naar te kijken. Als een goede baas klinken zijn woorden sterk en leeg tegelijk, praat hij recht wat krom is. Blanco is een laat twintigste-eeuwse achterneefje van Daniel Plainview uit ‘There will be Blood’ (Paul Thomas Anderson, 2007). Hij is geobsedeerd met controle uitoefenen over anderen, machtsvertoon, en op langere termijn draait het om status en nalatenschap. Soms moet hij daarvoor andere wezens helpen dan wel onderwijzen. Maar echt in de buurt komen mogen de makke schapen niet. Daarnaast is Blanco een leeg blad waarop anderen hun machtsfantasie kunnen projecteren: hij is een voorbeeld voor velen, niettemin ook iemand waartegen je wil verzetten. Nog net is de grijze directeur de aasgieren op zijn positie een stap voor. Echter voor hoelang? Wanneer gaat de grote baas ontploffen onder de enorme druk (van weer een commissiebezoek)?

Is ‘El buen patrón’ een volbloed satire? Nee. Is het een drama par excellence? Nee, ook niet. Deze klassieke tragische komedie zweeft er netjes tussenin. Af en toe scherp maar ook gemoedelijk, als in: de mens (werkgever en werknemer) is niks vreemds. Ook de werknemer profiteert, soms juist vanwege een onderdanige positie. Toch valt vooral op dat Blanco bovenmatig geprivilegieerd is en vanuit die positie heerst over het bedrijf en zijn ‘familie’ verdeelt in gewapende medestanders en ontwapende tegenstanders. En zonder pardon kan iedere werknemer van stuivertje wisselen. Op het fabrieksterrein beslist Blanco’s wil immers over het grotere plaatje. Zo blijkt ‘El buen patrón’ eerder een komisch steekspel over de zeden van de huidige tijd, een Shakespeareaanse klucht, dan een kritische kijk op de immoraliteit van kapitalistische verhoudingen in een middelgroot bedrijf, een samenleving in het klein. Bovendien wiegen de geslaagde running gags het publiek enigszins in slaap ten aanzien van de sterk verstoorde machtsverhoudingen. Stel het verhaal eens voor vanuit Liliana’s blik of vanuit Fortuna’s en zijn jongste bengel Salva. De duivel zit in de details!

Roy van Landschoot

Waardering: 3.5

Speciale vertoning: Amsterdam Spanish Film Festival 2021 (slotfilm)
Bioscooprelease: 2 juni 2022
DVD-release: 7 december 2022