El ciudadano ilustre (2016)
Regie: Gastón Duprat, Mariano Cohn | 112 minuten | komedie, drama | Acteurs: Oscar Martínez, Dady Brieva, Andrea Frigerio, Nora Navas, Manuel Vicente, Marcelo D’Andrea, Belén Chavanne, Gustavo Garzón, Julián Larquier Tellarini,, Emma Rivera, Nicolás de Tracy, Daniel Kargieman, Alexis López Costa, Leonardo Murija, Pedro Roth, Pilar Dutari, Ariel Fiorenza
‘El ciudadano ilustre’ (‘The Distinguished Citizen’) begint met een veelbetekenende scène waarin de Argentijnse schrijver Daniel Montovani de Nobelprijs voor Literatuur in ontvangst neemt van het Nobelcomité en het Zweedse koningshuis. In plaats van de prijs dankbaar in ontvangst te nemen, houdt Montovani een uitgebreide toespraak over de ondergang van de kunstenaar bij een erkenning zo groot en geïnstitutionaliseerd. Hij spreekt zelfs van een ‘fatale’ erkenning, door van de kunstenaar een instituut te maken en schoffeert en passant de monarchie en alle royale instituties. De toon is gezet voor een film vol zwarte humor die ook belangrijke vragen stelt over kunst, roem, omgaan met het verleden en stedelijke arrogantie versus dorpse kleinburgerlijkheid.
Meer dan dertig jaar geleden verliet Montovani zijn geboortedorp Salas, ten noorden van Buenos Aires, om nooit meer terug te keren. Inmiddels woont hij alweer jaren in een riante villa in Barcelona. De film maakt een tijdsprong van vijf jaar, waarin het schrijverschap van Montovani na de ‘fatale erkenning’ inderdaad tot stilstand lijkt gekomen. Hij weigert systematisch in te gaan op de talloze uitnodigingen die hem van over heel de wereld worden toegestuurd. Totdat er één op zijn pad komt vanuit zijn geboortedorp Salas. De burgemeester nodigt hem uit omdat het dorp hem een ereburgerschap wil toekennen. Daniel doet de uitnodiging eerst van de hand, maar bedenkt zich dan toch en besluit op de uitnodiging in te gaan. Heeft hij misschien net behoefte aan een emotionele impuls als deze om zijn inspiratie weer aan te wakkeren? Ten slotte heeft hij al die jaren in afwezigheid dankbaar gebruik gemaakt van de vele verhalen en personages die zijn jeugd en geboorteplaats rijk waren. Hij realiseert zich onvoldoende dat de mensen in Salas ook van vlees en bloed zijn en kampen met trots, jaloezie en (vervlogen) dromen om uit het dorp te ontsnappen.
Op het eerste gezicht is ‘El ciudadano ilustre’ een lichtvoetige komedie, die op momenten richting klucht beweegt. Zwarte humor en zelfspot, waar het vaste regisseursduo Mariano Cohn en Gastón Duprat (‘El hombre de al lado’) vaker goed in zijn, doorspekt het verhaal: het Argentijnse trauma over het feit dat er nog nooit een Argentijnse schrijver de Nobelprijs voor Literatuur heeft gewonnen, wordt al met het uitgangspunt van het verhaal op de hak genomen. Cohn en Duprat houden hun vaderland en dan vooral het platteland ervan, op een geestige doch dwingende manier een spiegel voor. De dorpscultuur wordt niet zonder mededogen belachelijk gemaakt, maar toch zeker betwijfeld. En behalve Argentijns is deze cultuur met haar vriendjespolitiek en gedeukte ego’s, ook universeel voor (kleine) gemeenschappen, waar de trots voor de gemeenschap vaak hand in hand gaat met afgunst jegens ‘zij die vertrokken zijn’.
Dat de (digitaal geschoten) film visueel geen groot meesterwerk is, wordt door deze en andere interessante vragen die de regisseurs oproepen, ruimschoots goedgemaakt. Tegenstellingen als Argentinië versus Europa, stad versus platteland en volks versus elitair zullen voor veel kijkers herkenbaar zijn. Maar ook met kwesties over kunst en het kunstenaarschap planten de regisseurs verschillende interessante zaadjes – tot waar reikt artistieke vrijheid en autonomie van de kunstenaar? En met welke verantwoordelijkheden gaat dat gepaard? Is een artiest zijn publiek of zijn inspiratiebronnen iets verschuldigd? Is kunst dat door het establishment is omarmd nog waardevol? Mag een kunstenaar ooit concessies doen teneinde de lieve vrede te bewaren? Door Daniel (heel sterk gespeeld door Oscar Martínez, die we onder andere kennen uit de Argentijnse hit ‘Relatos salvajes’ of ‘Wild Tales’) zelf met deze vragen te laten worstelen, in een reeks aan ongemakkelijke en bij vlagen hilarische ontmoetingen en situaties, dwingen de regisseurs het publiek hierover na te denken. Als hij van het lachen is bekomen tenminste.
Ruby Sanders
Waardering: 4
Bioscooprelease: 4 mei 2017
VOD-release: 20 september 2017
DVD-release: 20 september 2017